Μια 44χρονη γυναίκα με ελεύθερο ατομικό αναμνηστικό υπεβλήθη τον Οκτώβριο του 2012 σε ογκεκτομή (αρ) και σύστοιχο λεμφαδενικό καθαρισμό λόγω όγκου στο άνω-εσω 4μόριο του (αρ) μαστού. Η ιστολογική εξέταση του χειρουργικού παρασκευάσματος και η κατέδειξε πορογενές διηθητικό καρκίνωμα (αρ) μαστού μέσης διαφοροποίησης αρχικού σταδίου Τ3Ν1 με θετική έκφραση οιστρογονικών και προγεστερονικών υποδοχέων και αρνητική έκφραση HER2. Η ασθενής υπεβλήθη σε 8 συνεδρίες επικουρικής χημειοθεραπείας και ακολούθως σε ορμονοθεραπεία με ταμοξιφένη και LHRH αγωνιστή.
Ενα χρόνο μετά το πέρας της χημειοθεραπείας η ασθενής εμφάνισε υποτροπή με πνευμονικές εντοπίσεις και υπεβλήθη σε θεραπεία πρώτης γραμμής με πακλιταξέλη, σισπλατίνη και bevacizumab, δυστυχώς όμως έξι μήνες αργότερα εμφάνισε επιδείνωση των πνευμονικών εντοπίσεων καθώς και οστικές εντοπίσεις. Η ασθενής ξεκίνησε χημειοθεραπεία δεύτερης γραμμής με πεγκυλιωμένη λιποσωμιακή δοξορουμπικίνη, όμως 9 ημέρες μετά την πρώτη συνεδρία προσήλθε λόγω έντνονης ερυθρότητας-καυσαλγίας των παλαμών άμφω. Η κλινική εξέταση κατέδειξε έντονο ερύθημα της παλαμιαίας επιφάνειας και των δυο άκρων χειρών που αφοριζόταν σαφώς μέχρι το επίπεδο των καρπών κι εμφάνιζε κεντρική ωχρά άλω, καθώς και βλάβες του δέρματος με απολέπιση και δερματική εξέλκωση (Εικόνα 1). Η ασθενής παραπονούταν για αιμωδίες, εφίδρωση, υπαισθησία, καυσαλγία και κνησμό που την εμπόδιζαν να πραγματοποιήσει καθημερινές δραστηριότητες, πχ χρήση πηρουνιού ή ξεκούμπωμα κουμπιού.
Η εικόνα αυτή είναι τυπική παλαμιαίας ερυθροδυσαισθησίας που σχετίζεται με την πεγκυλιωμένη λιποσωμιακή δοξορουμπικίνη κι εμφανίζεται σε κάποιο βαθμό στο 20-45% των ασθενών που λαμβάνουν το φάρμακο. Η παθοφυσιολογία της δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη, θεωρείται όμως ότι συμμετέχουνμηχανισμοί διασταυρούμενης ανοσολογικής αντίδρασης που προκαλούν τοπική αγγειοδιαστολή, παρασυμπαθητικοτονία και αγγειοοίδημα. Το σύνδρομο συνήθως προσβάλλει αποκλειστικά παλάμες και πέλματα (“Hand and foot syndrome”). H εμφάνισή του δεν φαίνεται να έχει κάποια προγνωστική ή προβλεπτική αξία, σε περίπτωση όμως βαθμού τοξικότητας 3 (τοπικές εξελκώσεις κι επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες) ή 4 (νέκρωση-εσχαροποίηση και πλήρης δυσχρησία των χεριών) απαιτούνται μείωση της δόσης ή και οριστική διακοπή –αντίστοιχα- του φαρμάκου. Η θεραπεία είναι βασικά συμπτωματική και συνίσταται στην αποφυγή τριβής, ακραίων θερμοκρασιών και τραυματισμού των χεριών, χρήση ουδέτερων σαπουνιών και γαντιών, καθώς και τοπικών ενυδατικών κρεμών , ενώ η χρήση κορικοειδών αλοιφών ή από του στόματος κορτιζόνης συστήνεται μόνο σε σοβαρού βαθμού τοξικότητα. Στη συγκεριμένη ασθενή η τοξικότητα θεωρήθηκε βαθμού 3 και η ασθενής έλαβε συμπτωματική αγωγή, ενώ η δόση της πεγκυλιωμένης λιποσωμιακής δοξορουμπικίνης μειώθηκε κατά 25% για τις επόμενες συνεδρίες με καλή ανοχή.
Ιωάννης Μούντζιος
Νικόλαος Κεντεποζίδης
Ογκολογική Κλινική 251 ΓΝΑ