Παρακάτω αναφέρονται οι σημαντικότερες εξελίξεις που καταγράφηκαν το Μάρτιο 2021 στην ογκολογία.
Καρκίνος του μαστού
Alpelisib και Fulvestrant σε ασθενείς με μετάλλαξη γονιδίου PIK3CA
Για τους ασθενείς με προχωρημένο ορμονοευαίσθητο καρκίνο του μαστού, (Estrogen Receptor positive, ER +) και απουσία υπερέκφρασης της ογκοπρωτεΐνης Human Εpidermal Growth Factor Receptor 2 (HER2), που εμφανίζουν μετάλλαξη γονιδίου PIK3CA (κινάση του 3-φωσφοϊνοσιτιδίου, ΡΙ3Κ), ο συνδυασμός του αναστολέα ΡΙ3Κ, alpelisib και ορμονοθεραπείας γνωρίζουμε ότι προσφέρει σημαντικό κλινικό όφελος. Όσον αφορά σε ασθενείς που έχουν λάβει προηγουμένως θεραπεία με αναστολείς CDK 4/6 στο πρόσφατο ASCO υπήρξε μία κλινική μελέτη φάσης ΙΙ, με 127 ασθενείς που έλαβαν συνδυασμό alpelisib και fulvestrant. Περίπου το 50% των ασθενών έμειναν ελεύθεροι προόδου νόσου για τουλάχιστον 6 μήνες μετά τη θεραπεία [1].
Γονιδιακές παραλλαγές που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού
Πολλά γονίδια έχουν συσχετισθεί με την αύξηση κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού. 34 γονίδια, οι μεταλλάξεις των οποίων μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του μαστού, διερευνήθηκαν σε 113.00 γυναίκες σε 25 χώρες [2]. Παράλληλα, στις ΗΠΑ μία μελέτη διερεύνησε 28 γονίδια προδιάθεσης καρκίνου του μαστού σε 64000 γυναίκες [3]. Εκτός από τις μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, μεταλλάξεις στα γονίδια PALB2, BARD1, RAD51C, RAD51D, ATM, και CHEK2 συσχετίσθηκαν με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και στις δύο μελέτες. Λόγω του μεγάλου μεγέθους πληθυσμού ασθενών που συμμετείχε στις δύο μελέτες, τα αποτελέσματα αυτά αποτελούν την πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση κινδύνου καρκίνου μαστού μέχρι σήμερα. Ασθενείς που φέουν τις μεταλλάξεις αυτές, θα πρέπει να ενημερώνονται νωρίς για τους κινδύνους εμφάνισης καρκίνου μαστού καθώς και για τις επιλογές που έχουν για την πρόληψη και την έγκαιρη θεραπεία.
Καρκίνος του γαστρεντερικού
Ασθενείς με τοπικό καρκίνο οισοφάγου που αντιμετωπίζονται με νεο-επικουρική (neo-adjuvant) χημειο- και ακτινο-θεραπεία και έχουν υπολειπόμενη νόσο μετά το χειρουργείο παραμένουν σε υψηλό κίνδυνο υποτροπής νόσου και θνησιμότητας. Στη μελέτη CheckMate 577, όπου συμμετείχαν 800 περίπου ασθενείς, η λήψη επικουρικού (adjuvant) nivolumab για ένα περίπου χρόνο διπλασίασε τη μέση διάρκεια ελεύθερης προόδου νόσου επιβίωσης συγκριτικά με μη λήψη nivolumab (22,4 μήνες αντί 11 μήνες), χωρίς να επιβαρύνει σημαντικά την ποιότητα ζωής [4]. Τα ωφέλη ήταν εμφανή σε όλους τους ασθενείς (ανεξαρτήτως εντόπισης, ιστολογίας, αρχικού ή μεταθεραπευτικού σταδίου νόσου) και ήταν ανεξάρτητα της έκφρασης του συνδέτη 1 του μορίου προγραμματισμένου θανάτου (programmed cell death ligand-1, PD-L1).
Καρκίνος ουρογεννητικού
Tivozanib για τον προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνο (renal cell carcinoma, RCC)
Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον για την ανεύρεση αποτελεσματικής θεραπείας δεύτερης ή τρίτης γραμμής για ασθενείς με προχωρημένο, ανθεκτικό στην υπάρχουσα θεραπεία, νεφροκυτταρικό καρκίνο. Σε μία κλινική μελέτη φάσης ΙΙΙ, πάνω από 300 ασθενείς με πολυθεραπευμένο μεταστατικό νεφροκυτταρικό καρκίνο έλαβαν τον αναστολέα της τυροσινικής κινάσης του υποδοχέα του αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα (vascular endothelial growth factor receptor, VEGFR), tivozanib. Το tivozanib βελτίωσε το χρόνο ελεύθερης προόδου νόσου επιβίωσης σε 6 μήνες αντί 4 μήνες σε σύγκριση με το sorafenib [5]. Βάση των δεδομένων αυτών η αμερικανική υπηρεσία τροφίμων και φαρμάκων (US Food and Drug Administration, FDA) ενέκρινε το Μάρτιο, τη χορήγηση tivozanib σε ασθενείς με προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνο που υποτροπιάζουν παρά τη λήψη δύο ή περισσότερων συστημικών θεραπειών.
Επικουρική λήψη nivolumab για τον προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο
Η επικουρική χορήγηση αναστολέων σημείων ανοσιακού ελέγχου σε συγκεκριμένους ασθενείς με προχωρημένο ουροθηλιακού καρκίνου και αυξημένου κινδύνου υποτροπής μετά από κυστεκτομή (π.χ με θετικούς λεμφαδένες) είναι ακόμα σε πειραματικό ακόμα στάδιο. Σε μιά φάσης ΙΙΙ κλινική δοκιμή πάνω από 700 ασθενείς με αυξημένου κινδύνου υποτροπής ουροθηλιακό καρκίνο μετά από κυστεκτομή που έιτε είχαν λάβει νεο-επικουρική χημειοθεραπεία ή κρίθηκαν ακατάλληλοι για λήψη επικουρικής χημειοθεραπείας με cisplatin, η λήψη επικουρικής ανοσοθεραπείας με nivolumab βελτίωσε την ελεύθερη προόδου νόσου επιβίωση (21 μήνες έναντι 11 μήνες) [6].
Χωρίς όφελος επιβίωσης το durvalumab στον προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο
Αν και το 2017 ο FDA ενέκρινε τη χορήγηση του αναστολέα PD-L1, durvalumab για τον προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο ανθεκτικό στην χημειοθεραπεία με πλατίνα, σε μία πρόσφατη μελέτη φάσης ΙΙΙ με πάνω από 1000 ασθενείς με προχωρημένου σταδίου ουροθηλιακό καρκίνο, η λήψη durvalumab δεν βελτίωσε τη συνολική επιβίωση σε σχέση με τη χημειοθεραπεια με βαση την πλατίνα [7]. Βάσει αυτών των δεδομένων ο FDA απέσυρε την ένδειξη χορήγησης του συγκεκριμένου αναστολέα σε αυτούς τους ασθενείς.
Enfortumab vedotin για τον προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο
Το νέο μονοκλωνικό αντίσωμα (enfortumab) που είναι συνδεδεμένο με το κυτταροτοξικό μόριο vedotin έδειξε αποτελεσματικότητα όταν χορηγήθηκε σε ασθενείς με προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο. Σε μία μελέτη φάσης ΙΙΙ με 600 ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ουροθηλιακό καρκίνο μη χειρουργικά εξαιρέσιμο ή μεταστατικό οι οποίοι είχαν λάβει προηγουμένως ανοσοθεραπεία με αναστολείς PD-1/PD-L1, το enfortumab vedotin βελτίωσε και τη μέση ολική επιβίωση (13 μήνες έναντι 9 μήνες) και την ελεύθερη προόδου νόσου επιβίωση (6 μήνες έναντι 4 μήνες) συγκρινόμενο με χημειοθεραπεία [8].
Cabozantinib για τον προχωρημένο θηλώδη νεφροκυτταρικό καρκίνο (papillary renal cell carcinoma)
Για ασθενείς με μη διαυγοκυτταρικό νεφροκυτταρικό καρκίνο, οι επιλογές είναι περιορισμένες. Σε μία τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης ΙΙ με περίπου 150 ασθενείς με προχωρημένο θηλώδη νεφροκυτταρικό καρκίνο, ο αντι-αγγειακό παράγοντας cabozantinib χορηγήθηκε ως πρώτη γραμμή και βελτίωσε την ελεύθερη προόδου νόσου επιβίωση (9 μήνες έναντι 6 μήνες) καθώς και την αντικειμενική ανταπόκριση (objective response rate) (24% έναντι 3 %) σε σύγκριση με το sunitinib [9].
Γυναικολογικός καρκίνος
Pembrolizumab και Lenvatinib για τον προχωρημένο, ανθεκτικό στην πλατίνα καρκίνο του ενδομητρίου
Μία τυχαιοποιημένη μελέτη αξιολόγησε το συνδυασμό pembrolizumab / lenvatinib έναντι doxorubicin ή paclitaxel σε πάνω από 800 ασθενείς με προχωρημένο, ανθεκτικό στην πλατίνα καρκίνο του ενδομητρίου (130 εκ των οποίων παρουσίαζαν ανεπάρκεια στο μηχανισμό επιδιόρθωσης τυπογραφικών λαθών κατά την αντιγραφή του DNA, mismatch repair,MMR) [10]. Ο συνδυασμός pembrolizumab / Lenvatinib βελτίωση την ολική επιβίωση τόσο στον συνολικό πληθυσμό (18.3 μήνες έναντι 11.4 μήνες) όσο και σε αυτούς με επαρκή MMR όγκους (17.4 μήνες έναντι 12 μήνες).
Βασικοκυτταρικός καρκίνος δέρματος
Cemiplimab για τον προχωρημένο βασικοκυτταρικό καρκίνο δέρματος
Για ασθενείς με προχωρημένο βασικοκυτταρικό καρκίνο δέρματος ανθεκτικό σε αναστολέα του μονοπατιού hedgehog (ΗΗΙ), οι θεραπευτικές επιλογές είναι περιορισμένες. Σε μία μη τυχαιοποιημένη μελέτη με πάνω από 100 ασθενείς με πρόοδο νόσου ή μη ανοχή σε ΗΗΙ θεραπεία, ο αναστολέας PD-1 cemiplimab έδειξε ανταπόκριση (objective response rate) 29% και 21%, αντίστοιχα, για τον τοπικά πορχωρημένο και μεταστατικό βασικοκυτταρικό καρκίνο [11].
Στρωματικοί όγκοι
Μακράς διάρκειας αποτελέσματα από την επικουρική χορήγηση imatinib στους στρωματικούς όγκους του γαστρεντερικού (gastrointestinal stromal tumors, GIST)
Μία μελέτη φάσης ΙΙΙ, όπου συμμετείχαν 900 ασθενείς με ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου GIST, κατέγραψε βελτίωση της 10ετής ελεύθερης υποτροπής νόσου επιβίωσης (63% έναντι 61%) ύστερα από δύο έτη επικουρικής χορήγησης imatinib [12].
Καρκίνος πνεύμονα
Ανοσοθεραπέια στον εκτεταμένο μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα (extensive-stage small cell lung cancer, ES-SCLC)
Στη μελέτη CHECKMATE 451 που αξιολόγησε τη θεραπεία συντήρησης στον εκτεταμένο μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα σε ασθενείς με σταθερή νόσο (stable disease) ή ανταπόκριση μετά από χημειοθεραπεία εφόδου, η ανοσοθεραπεία είτε με nivolumab μονοθεραπεία είτε με συνδυασμό nivolumab/ipilimumab δεν βελτίωσε την επιβίωση συγκριτικά με την εικονική θεραπεία placebo [13].
Βιβλιογραφία
1. Rugo, H.S., et al., Alpelisib plus fulvestrant in PIK3CA-mutated, hormone receptor-positive advanced breast cancer after a CDK4/6 inhibitor (BYLieve): one cohort of a phase 2, multicentre, open-label, non-comparative study. Lancet Oncol, 2021. 22(4): p. 489-498.
2. Dorling, L., et al., Breast Cancer Risk Genes – Association Analysis in More than 113,000 Women. N Engl J Med, 2021. 384(5): p. 428-439.
3. Hu, C., et al., A Population-Based Study of Genes Previously Implicated in Breast Cancer. N Engl J Med, 2021. 384(5): p. 440-451.
4. Kelly, R.J., et al., Adjuvant Nivolumab in Resected Esophageal or Gastroesophageal Junction Cancer. N Engl J Med, 2021. 384(13): p. 1191-1203.
5. Rini, B.I., et al., Tivozanib versus sorafenib in patients with advanced renal cell carcinoma (TIVO-3): a phase 3, multicentre, randomised, controlled, open-label study. Lancet Oncol, 2020. 21(1): p. 95-104.
6. Bajorin, D., First results from the phase 3 CheckMate 274 trial of adjuvant nivolumab vs placebo in patients who underwent radical surgery for high-risk muscle-invasive urothelial carcinoma (MIUC). J Clin Oncol. 2021;39; 6S
7. Powles, T., et al., Durvalumab alone and durvalumab plus tremelimumab versus chemotherapy in previously untreated patients with unresectable, locally advanced or metastatic urothelial carcinoma (DANUBE): a randomised, open-label, multicentre, phase 3 trial. Lancet Oncol, 2020. 21(12): p. 1574-1588.
8. Powles, T., et al., Enfortumab Vedotin in Previously Treated Advanced Urothelial Carcinoma. N Engl J Med, 2021. 384(12): p. 1125-1135.
9. Pal, S.K., et al., A comparison of sunitinib with cabozantinib, crizotinib, and savolitinib for treatment of advanced papillary renal cell carcinoma: a randomised, open-label, phase 2 trial. Lancet, 2021. 397(10275): p. 695-703.
10. Makker, V., A multicenter, open-label, randomized, phase 3 study to compare the efficacy and safety of lenvatinib in combination with pembrolizumab vs treatment of physician’s choice in patients with advanced endometrial cancer: Study 309/KEYNOTE-775. Gynecol Oncol. 2021.
11. US Food and Drug Administration prescribing label for cemiplimab. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2021/761097s009lbl.pdf
12. Casali, P.G., et al., Final analysis of the randomized trial on imatinib as an adjuvant in localized gastrointestinal stromal tumors (GIST) from the EORTC Soft Tissue and Bone Sarcoma Group (STBSG), the Australasian Gastro-Intestinal Trials Group (AGITG), UNICANCER, French Sarcoma Group (FSG), Italian Sarcoma Group (ISG), and Spanish Group for Research on Sarcomas (GEIS)(☆). Ann Oncol, 2021. 32(4): p. 533-541.
13. Owonikoko, T.K., et al., Nivolumab and Ipilimumab as Maintenance Therapy in Extensive-Disease Small-Cell Lung Cancer: CheckMate 451. J Clin Oncol, 2021. 39(12): p. 1349-1359.
Ειδικευόμενη Παθολογικής Ογκολογίας
