Log In
10/09/2013

Ελαστικότητα (resilience)

karvounis

Με υπότιτλους από τα φιλμ “La vita è bella” και  “Cléo de 5 à 7”

 resilience

Ο τύπος αυτός της φυσικής αφορά την ελαστικότητα, μιά παράμετρο της αντοχής υλικών σε συνθήκες παραμόρφωσης (σκεφθείτε ένα ελατήριο που πιέζεται ή τεντώνεται). Γίνεται πρόβλεψη για την επαναφορά του υλικού σε μία “μετατραυματική κατάσταση- συνέχεια”.  Με τους όρους της μηχανικής Ur,  είναι η μεγίστη ενέργεια που μπορεί να απορροφηθεί από ένα υλικό χωρίς να προκληθεί μόνιμη, ανεπανόρθωτη βλάβη.

Η ελαστικότητα με την έννοια της επαναφοράς, της αποκατάστασης και της προσαρμογής, είναι μια σημαία ευκαιρίας. Είναι πολυχρησιμοποιημένη λέξη, ένα ακόμα θύμα του σύγχρονου ρεύματος για συνειρμική περιγραφή και ορισμό ετερόκλητων πραγμάτων ή καταστάσεων, όπως στο χρηματιστήριο, την οικονομία  γενικά, την οικολογία,  μέχρι και την θεραπεία των ρυτίδων με κρέμες αποκατάστασης. Ειδικά με αυτή την τελευταία έχω κακό προηγούμενο: ζητώντας κάποτε την Estee Lauder Resilience Lift Firming/Sculpting Face and Neck Creme Broad Spectrum SPF 15 (θαυμάστε σχοινοτενή τίτλο!), την ερώτηση της γαλλίδας αισθητικού “pour vous monsieur?”  την πήρα τότε λίγο στραβά, όντας μουστακαλής και 20 χρόνια νεότερος [1]. Η κρέμα ήταν παραγγελία της πεθεράς μου.

Δανειζόμενοι  και εμείς τη λέξη αυτή, τη χρησιμοποιούμε στο χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών και έτσι μπορούμε να δώσουμε περιεχόμενο στη διαδικασία προσαρμογής με σωματικές ή ψυχοκοινωνικές διαστάσεις, όταν αναφερόμαστε στην συνέχεια της επιβίωσης με καθημερινές μικρές ή μεγάλες νίκες αλλά και ήττες.

Η διαδικασία αυτή παίρνει δραματικές διαστάσεις σε “ακραίες καταστάσεις” όπως σε σοβαρές αναπηρίες, ασθένειες, περιορισμό της ελευθερίας και προσβολή του προσώπου του άλλου.

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που συνέβη σε στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β΄παγκοσμίου πολέμου. Δεν ήταν πάντως η εργασία που τους απελευθέρωσε (arbeit macht frei) αλλά το ότι αυτοί που επιβίωσαν, πέρα από τυχαία γεγονότα,  είχαν οικοδομηθεί με γερά υλικά όπως υψηλό  βαθμό αυτοεκτίμησης, μαχητικό πνεύμα και χιούμορ, δηλαδή διάθεση να ξεφύγουν από ζοφερές καταστάσεις. Το τελευταίο υλικό δεν είναι και μεγάλη έκπληξη αν θυμηθείτε την ταινία του Roberto  Begnini “La vita è bella”  (1997).

Χρωστάμε βέβαια και ένα καλό λόγο  για όσους παραμένουν απροσάρμοστοι, που υπακούοντας σε προσωπικό κώδικα αξιών διασώζουν μια εσωτερική ακεραιότητα, αρνούνται να προσαρμοσθούν, να μεταλλαγούν δηλαδή σε κάτι  για αυτούς αξιοθρήνητο.

Η value based medicine είναι ένας καινοφανής όρος του απερχόμενου  προέδρου της ASCO[2]. Πρέπει να θεωρηθεί ως ένας χιμαιρικός όρος καθώς συνδυάζει την evidence based medicine, την  τεκμηριωμένη ιατρική των  μετα-αναλύσεων και των στατιστικών μεγεθών με την narrative based medicine, την αφηγηματική ιατρική, της διήγησης, καθώς ασθενής και ιατρός ανταλλάσουν ιστορίες.

Γίνεται αναφορά στις συμμετοχικές (ασθενής, θεράπων και ασφαλιστικά ταμεία) θεραπευτικές αποφάσεις με  διττή έννοια. Αφ’ ενός με την επικαιροποιήμενη λόγω παγκόσμιας οικονομικής κρίσεως προτροπή  “να παίρνω περισσότερα ξοδεύοντας λιγότερα” και αφ΄ετέρου στις άλες προσωπικές αξίες που διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή αλλά και που πιθανώς μεταβάλλονται στον ίδιο ασθενή κατά το μακρινό ταξίδι του καρκίνου.

Τώρα μέσα σε όλα αυτά πού βρίσκονται οι ογκολόγοι:  Κατά τον πρόεδρο, στην value added medicine. Δηλαδή στην προστιθέμενη αξία πέραν της αυτονόητης και προαπαιτούμενης επαγγελματικής επάρκειας, μέσω της συμπαράστασης που πρέπει να  αποδίδει η άσκηση της ογκολογίας σε όσους βιώνουν τον καρκίνο.

Για τo πως βιώνεται εξελικτικά βήμα με βήμα αυτή η πορεία,  ο μαθηματικός τύπος της ελαστικότητας δεν βοηθά, εκεί δεν υπάρχει t, δεν υπάρχει η παράμετρος του χρόνου. Υπάρχει  όμως  λύση.

Δείτε μια άλλη ταινία. Η ντοκουμενταρίστικη μαυρόασπρη ταινία της  Agnès Varda, “Cléo de 5 à 7″ (1962) είναι ένα δίωρο απότην ζωή μια νεαρής, πανέμορφης παριζιάνας που αναμένει την ετυμηγορία του ιατρού της, για το αν τελικά έχει καρκίνο.

Περιπλανιέται σε ένα άλλο Παρίσι από αυτό που ξέρουμε εμείς οι κοσμογυρισμένοι ογκολόγοι. Πενήντα  χρόνια πίσω, είναι ένας άλλος κόσμος σε άλλους ρυθμούς. Δείτε για παράδειγμα αυτοκίνητα  που βγάζεις το χέρι για να δείξεις ότι θα στρίψεις, υπέροχα παλιά λεωφορεία, τα φευγαλέα βλέμματα των περαστικών στο φακό και θα με καταλάβετε.

Πέρα από αυτά, σκιαγραφούνται ανθρώπινοι χαρακτήρες. Η σχέση, εν καιρώ μεγίστης αβεβαιότητας, με τις φίλες της, τον σύντροφο της και έναν άγνωστο. Μπροστά και πάνω από την αγωνία για τα κακά νέα,  βγαίνει  κάτι σαν το ” η ζωή δεν είναι για χόρταση”. Μια ανατροπή. Η μετέωρη αυτή νέα γυναίκα δεν απαιτεί με διαβατήριο την ομορφιά της μιά άλλη μεταχείριση,  δεν θέλει να διαστείλει  τον χρόνο, δεν ψάχνει για παρατάσεις αλλά για  αλληλοπαραχώρηση,   την απόλυτη αποδοχή του “άλλου” χωρίς σκοπιμότητες, την απόλυτη ανιδιοτέλεια. Την αγάπη. Τελικά είναι πολύ τυχερή γιατί την βρίσκει.  Για να δικαιωθεί η ρήση του R.M. Rilke  ” τίποτε πιό ευάλωτο από την αρρώστια, αρκεί να μην την παρεξηγούμε και να την καλομαθαίνουμε κοντά μας” [3].

Από την άλλη  μεριά όμως, για να μην πετάμε στα σύννεφα, παραμονεύει η βαρβαρότητα. Η ταινία τελειώνει στους κήπους του  Hopital Pitié-Salpêtrière. O ιατρός καταφθάνει στην αλέα με το αυτοκίνητο του, κατεβάζει το τζάμι και της ανακοινώνει τα όντως κακά νέα. Δεν κατεβαίνει από το αυτοκίνητο, απλά συνεχίζει το δρόμο του.

Καμμιά απελπισία, ούτε θρήνοι, η κουβέντα στο παγκάκι του κήπου συνεχίζεται με έναν άγνωστο που έχει επίσης ένα αβέβαιο μέλλον. Τον στέλνουν να πολεμήσει σε ένα γαλλικό αποικιακό πόλεμο. ΤΗΕ ΕΝD.

ΥΓ. Για όσους δούν την ταινία με την ίδια ματιά, ραντεβού στο συγκεκριμένο παγκάκι για μια φωτογραφία στα πλαίσια του 25ου ICACT, τον Φεβρουάριο 2014.

 

Ν. Καρβούνης

Παθολόγος- Ογκολόγος

 

[1]  International Congress of Psychosocial Oncology, Beaune, France, 12–14 October 1992

[2] “Value is in the eye of the beholder”, Peter Yu, ASCO Connection, July 2013

[3] “Η σοφία του Ρίλκε”, Ulrich Baer, Πατάκης 2012

Newsletter

footer

Όροι Χρήσης

Κλινικές μελέτες ΕΟΠΕ

copyrights HTML