“Μια διαρκής αναμέτρηση με πολλούς αντιπάλους. Γιατρός σε δημόσιο νοσοκομείο. Ένα ασίγαστο δίλημμα ανάμεσα στη παραμονή στο πεδίο της μάχης και την άτακτη αποχώρηση. Μάχες δύσκολες αλλά συχνά συναρπαστικές. Κακοπληρωμένος αλλά με τη «σιγουριά». Στη «μιζέρια» του τρεις κι εξήντα» αλλά σιγουριά. Μέχρι πρόσφατα…». Δεν μασά τα λόγια του ο Αλέξανδρος Αρδαβάνης, ογκολόγος, συγγραφέας και ποιητής, τακτικός αρθρογράφος της presspublica.
-Γιατρός στον Άγιο Σάββα;
Το να εργάζεσαι στον Άγιο Σάββα, και γενικότερα τα αντικαρκινικά νοσοκομεία, σημαίνει μια διαρκή ευκαιρία να αποκτάς καθημερινά συνείδηση του Ουσιώδους. Αυτού που «μένει αθέατο στο μάτι» κατά τον Νίκο Καρούζο. Επειδή η αναμέτρηση με ισχυρούς και «πολυμήχανους» αντιπάλους σε κάνει να επιστρατεύεις όλες τις δυνάμεις και τα όπλα που έχεις, να επινοείς νέα όπλα. Να γίνεσαι κι εσύ «πολυμήχανος». Να κάνεις διαρκώς πιρουέτες ανάμεσα στο απρόσιτο πάντα «ιδανικό» και το προσιτό «υπάρχον».Μοχλός ασύγκριτος για την επαρκή λειτουργία, παρά τις αντίξοες συνθήκες, το προσωπικό του νοσοκομείου μας, κυρίως μιλώ εδώ για το νοσηλευτικό και το διοικητικό: ύμνοι από όλους τους χρήστες υπηρεσιών του Αγίου Σάββα. Παρόμοια και από τα άλλα τρία αντικαρκινικά της χώρας. Είναι σύμπτωση; Δε νομίζω, είναι η διαρκής επαφή με τον πόνο και την αγωνία που αναπτύσσει στη μεγάλη πλειονότητα του νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού την ενσυναίσθηση, του απαραίτητου «δομικού υλικού» ενός καλού επαγγελματία υγείας. Ένα παράπονο: η περίφημη εφημερία και το ξεφόρτωμα στο Ογκολογικό όλων των «πολύτροπα εξαντλημένων» περιπτώσεων. Εγκύκλιοι επί εγκυκλίων και ο Άγιος Σάββας ευρίσκεται ανυπεράσπιστος στην επέλαση των απελπισμένων «αποπεμφθέντων» από άλλα κέντρα, δημόσια ή ιδιωτικά, με την παραίνεση -προφορικά και ακίνδυνα πάντα: εμείς δεν έχουμε να κάνουμε τίποτε άλλο, πηγαίνετε τον Άγιο Σάββα ή σε άλλο Ογκολογικό νοσοκομείο… Τότε είναι που τα Ογκολογικά νοσοκομεία αποκτούν αρμοδιότητα περίθαλψης των καρκινοπαθών. Στο τέλος… Μια αθλιότητα που κρατεί χρόνια και μένει χωρίς κυρώσεις από τους αρμόδιους. Και ας υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες για καλύτερες εκβάσεις των ασθενών με καρκίνο όταν αντιμετωπίζονται σε ειδικά αντικαρκινικά νοσοκομεία… Η απουσία ξενώνων και κατ’ οίκον νοσηλείας επιδεινώνει τη λίμναση των χρονίων ασθενών και την επιμήκυνση της αναμονής των ιάσιμων ή διασώσιμων περιπτώσεων. Ο «πατριωτισμός» και η υπερπροσπάθεια του προσωπικού δεν αρκεί πάντα. Ο ευέλικτος ιδιωτικός νοσοκομειακός τομέας βρίσκει αμέσως τα κενά και παρέχει κάποιες λύσεις. Πόσοι όμως μπορούν να κάνουν χρήση;
-Απερίγραπτη η κατάσταση σε ώρα αιχμής;
Έχουμε την πολυτέλεια να μην έχουμε την τυπική εφημερία ενός γενικού νοσοκομείου. Πώς αλλιώς άλλωστε θα μπορούσε να γίνει; Αυτές οι «σκηνές τρόμου» που περιγράφονται στα τμήματα επειγόντων και που έχει τύχει να ζήσω προσωπικά συμβαίνουν πολύ λιγότερο στον Άγιο Σάββα. Ωστόσο το είδος των περιστατικών μας συχνά επιβαρύνει το κλίμα μέσα στο νοσοκομείο. Πάντως για διάφορους λόγους έχουμε αποφύγει τα ράντζα στους διαδρόμους, αυτή την πληγή του ΕΣΥ.
-Τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζετε;
Αριθμητική υπερφόρτωση σε ασθενείς και καθυστερήσεις στην εισαγωγή ασθενών που ελαχιστοποιείται -μη σημαντική από κλινική άποψη- χάρη στην υπερπροσπάθεια του προσωπικού. Καθυστέρηση στην έναρξη ακτινοθεραπείας λόγω, όχι της ποιότητας των μηχανημάτων όπως δολίως διαδίδεται από τους συνήθεις «υπόπτους» αλλά λόγω της συρροής ασθενών. Εννοείται ότι υπάρχουν προβλήματα χώρων. Το ανακαινισμένο πρώην έκτο θεραπευτήριο αποτελεί ίσως μια λύση για το νοσοκομείο, αλλά η επιλογή της μεταφοράς της Βραχείας Νοσηλείας του Παθολογικού Τομέα θεωρώ ότι αποτελεί σφάλμα για λόγους που επιφυλάσσομαι να εκθέσω στους αρμόδιους.
-Η κατάσταση με αριθμούς;
Είμαι πάντα ανέτοιμος να μιλήσω με αριθμούς. Είμαι αλλεργικός και κακός στα Μαθηματικά. Αν όμως κοιτάξουμε γύρω και αν μας τύχει ανάγκη Υπηρεσιών Υγείας νιώθουμε την παγερότητα των αριθμών. Οι στατιστικές είναι για τους Στατιστικολόγους και συχνά χρησιμοποιούνται από αναρμόδιους ανάλογα με το τι θέλουν να δείξουν ή να επιτύχουν. Συχνά φαλκιδευμένα. «Οι αριθμοί ευημερούν και οι άνθρωποι δυστυχούν»…
-Θα μπορούσαμε να είχαμε καλύτερα αποτελέσματα στην Υγεία αν…
Ανέκαθεν ο Έλληνας πίστευε ότι στο «εξωτερικό» όλα είναι ιδανικά. Είναι η χρόνια αυταπάτη των «Ευρωλιγούρηδων» ή των «Αμερικανολιγούρηδων» κατά την σκληρή αλλά εύστοχη έκφραση κάποιου. Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιήσαμε την πραγματικότητα. Όχι δεν είναι όλα καλά -ή καλύτερα έστω- στο «εξωτερικό». Όμως τα συστήματά τους υπερέχουν σε οργάνωση. Οργάνωση και σταθεροί κανόνες λειτουργίας. Αυτά μας λείπουν, σε αυτά υστερούμε. Έχουν θεσπισθεί και νομοθετηθεί από διετίας, νομίζω, η θεραπεία βάσει πρωτοκόλλων προκειμένου να συστηματοποιηθεί η δουλειά του γιατρού και να περιοριστεί η «αυθαιρεσία» του γιατρού. Ένα σημαντικό βήμα αναμφισβήτητα. Αλλά ποια πρωτόκολλα; Ήδη από οκταετίας η Εταιρεία Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ) έχει εκπονήσει σχετικά θεραπευτικά και διαγνωστικά πρωτόκολλα που υιοθετήθηκαν από τον ΕΟΦ και το ΚΕΣΥ. Η εφαρμογή τους καθυστέρησε λόγω γραφειοκρατικών αγκυλώσεων οι οποίες δυστυχώς παραμένουν. Πάντως, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΟΠΕ, μέλος του οποίου είμαι από δεκαετίας, έχει θέσει την σχετική τεχνογνωσία του στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου.
Έχουν θεσπισθεί τα Ογκολογικά Συμβούλια. Με τήρηση πρακτικών και ενίοτε δεσμευτική ισχύ. Σε ποιες συνθήκες, ρώτησε κανείς αρμόδιος; Ποια συμβούλια; Κάθε μέρα διεξάγουμε άτυπα συμβούλια, χωρίς τήρηση πρακτικών, για πλήθος περιστατικά. Ο Παθολόγος-Ογκολόγος του Δημόσιου Ογκολογικού νοσοκομείου αν θα έπρεπε να συμμετέχει σε όλα τα συμβούλια της ειδικότητάς του δε θα προλάβαινε να εξετάσει και να θεραπεύσει ούτε έναν άρρωστο. Εντάξει, δε μπορεί κάθε ογκολόγος να αναλαμβάνει έναν τομέα, θα ρωτήσουν οι αρμόδιοι. Με ποιο προσωπικό, αντερωτώ.
Ο Έλληνας γιατρός είναι υποχρεωμένος να βρίσκει δικούς του δρόμους για να προσπελάσει το «ιδανικό». Σε αυτή τη διαδρομή αναπτύσσει την επινοητικότητα και την ευφυία του. Ο μέσος Έλληνας γιατρός έχει εφάμιλλη κατάρτιση και συχνά μεγαλύτερη ικανότητα διαχείρισης ασθενών σε κρίσιμες συνθήκες από ομολόγους του «ανεπτυγμένων» κρατών. Γιατί; Διότι συχνά δεν έχει παρά ελάχιστα εφόδια γραμματειακής και υλικοτεχνικής υποστήριξης και βέβαια τότε, «πενία τέχνας κατεργάζεται»… Άλλο αν σε αυτές τις διαδρομές αναπτύσσεται παράλληλα και η πονηρία και η παραβατικότητα…
Θα μπορέσουμε να ζήσουμε καλύτερα αποτελέσματα στην Υγεία αν η Πολιτεία σκύψει με σοβαρότητα πάνω από το Δημόσιο Σύστημα Υγείας και το συναρθρώσει με λογική αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση με τον Ιδιωτικό Τομέα Υγείας. Δεν είμαστε, δεν πρέπει να είμαστε αντίπαλοι οι του Δημόσιου και του Ιδιωτικού Τομέα. Πρέπει να γίνουμε συναγωνιστές και συμπληρωματικοί. Πώς; Πεμπτοβάθμια εξίσωση, και στα μαθηματικά προσωπικά δεν μπορώ να λύσω πέρα από μια πρωτοβάθμια εξίσωση.
-Υπάρχουν ευθύνες για την τραγική κατάσταση των νοσοκομείων μας;
Είναι μια ερώτηση ρητορική προφανώς. Κατ’ αρχήν δε μιλούμε μόνο για τη δευτερο- ή τριτοβάθμια φροντίδα αλλά και -κυρίως- για την πρωτοβάθμια. Εκεί που πάσχει απελπιστικά η χώρα μας. Για κάθε Σύστημα Υγείας υπάρχει μια αρχική σύλληψη και ακολουθούν ο σχεδιασμός, η εκτέλεση και η διαχείρισή του. Ενδιάμεσα, σε κάθε φάση, απαιτούνται διορθωτικές παρεμβάσεις και αναπροσαρμογή στα ανακύπτοντα νέα δεδομένα. Σε όλες αυτές τις φάσεις άνθρωποι εννοείται ότι με διάφορες ιδιότητες αποφασίζουν και παρεμβαίνουν, άρα είχαν ή έχουν την ευθύνη. Πιστεύω ότι το ΕΣΥ σχεδιάστηκε και άρχισε σε εποχή όπου τα παγκόσμια και τα Ελληνικά δεδομένα. Από αρκετών ετών αυτό το σύστημα σέρνεται, αφού δεν προβλέφθηκε η ανανέωσή του σε προσωπικό και υλικοτεχνικό εξοπλισμό. Δυστυχώς, οι αναγκαστικές προσαρμοστικές στις παρούσες συνθήκες παρεμβάσεις των τελευταίων χρόνων έγιναν εμβαλωματικά και συχνά με αδιαφανείς στοχεύσεις και κίνητρα. Υπάρχει η διάχυτη αίσθηση ότι κεντρικός στόχος ήταν η εγκατάλειψη του ΕΣΥ μέχρι να καταρρεύσει πλήρως -η γνωστή τακτική ιδιοκτητών διατηρητέων κτιρίων… Η εφόρμηση των ιδιωτών για την ιδιοποίηση των κερδοφόρων «φιλέτων» της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας περίθαλψης είναι ήδη «εντός των τειχών»…
-Είναι μόνο ή έλλειψη προσωπικού;
Φυσικά όχι! Περιέγραψα ακροθιγώς πιο πάνω για κάποιες από τις παθογένειες του συστήματος. Εντούτοις βασική αιτία παρακμής των νοσοκομείων είναι η δραματική αριθμητική υστέρηση. Χειρότερη είναι η ποιοτική υστέρηση λόγω της γήρανσης του προσωπικού αφού προσλήψεις μονίμου ή «μονιμοποιήσιμου» ιατρικού προσωπικού δεν έχουν γίνει από πολλά χρόνια. Πολλοί νέοι γιατροί επιλέγουν τον ιδιωτικό τομέα ή τη μετανάστευση από την επισφαλή και χωρίς προοπτική μιας θέσης επικουρικού γιατρού σε νοσοκομεία που στενάζουν από προβλήματα και από τον βόγγο των πολλών και των φτωχών. Δεν είναι στον χαρακτήρα μου η κριτική και μάλιστα από τη θέση ασφαλείας του μονίμου -μέχρι αποδείξεως του εναντίου- δημοσίου υπαλλήλου. Ωστόσο φοβάμαι πως αυτή η στάση υποδηλώνει εν μέρει και τα προτάγματα που έχει διδάξει η κοινωνία μας στα νεότερα μέλη της. Βέβαια επειδή τα μείον τα βλέπουμε πολύ αργότερα, φοβάμαι ότι αρκετοί νέοι γιατροί θα μετανιώσουν για κάποιες από τις επιλογές τους.
-Μια σχεδιασμένη πολιτική Υγείας τι βασικά στοιχεία πρέπει να έχει;
Δεν είμαι καθ’ ύλην αρμόδιος να απαντήσω ενώ κινδυνεύω και να χαρακτηριστώ ως «ιδεοληπτικός» από τους ιδεοληπτικούς οπαδούς του «laissez faire» και «όλα τα ρυθμίζει η Αγορά». Ωστόσο, αν ένα κράτος -όχι δεν έχω ψευδαισθήσεις πια για Κοινωνία Πολιτών- δε διασφαλίζει την Υγεία όλων των Πολιτών του, αλλά και των «παροικούντων τη χώρα» με προτεραιότητα σε αυτούς με τη μεγαλύτερη ανάγκη -όπως και αν καθορίζεται αυτή- αυτό το κράτος προώρισται να εξαφανιστεί.
H συνέντευξη του κ. Αρδαβάνη στον κ. Κιούση είναι αναδημοσίευση από το presspublica.gr (link)
