Η ακτινοθεραπεία πολλών συμπαγών όγκων έχει σημαντικό όφελος στη βελτίωση της επιβίωσης αυτών των ογκολογικών ασθενών. Αυτό ισχύει και για όγκους που αφορούν ανατομικά την κεφαλή και τον τράχηλο (π.χ. λάρυγγας). Ωστόσο, τα υγιή γειτονικά όργανα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς, των μεγάλων αγγείων του τραχήλου (καρωτίδες) και του θυρεοειδούς αδένα, μπορούν να προσβληθούν, επηρεάζοντας μακροχρόνια τη συνολική υγεία, την ποιότητα ζωής αλλά και την μακροχρόνια επιβίωση των ασθενών. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η ακτινοθεραπεία στον τράχηλο αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου, και ιδιαίτερα στένωσης καρωτίδας και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η αγγειοπάθεια από την ακτινοβολία είναι μια κατάσταση που προσβάλει προοδευτικά τα ενδοθηλιακά και λεία μυϊκά κύτταρα της μάκρο-αλλά και μικροκυκλοφορίας. Επιπλέον το οξειδωτικό στρες με αύξηση της παραγωγής ελεύθερων ριζών και προφλεγμονωδών παραγόντων – στο πεδίο των ιστών που ακτινοβολούνται – επιτείνει την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία και διαταράσσει την ισορροπία των θρομβογεννητικών μηχανισμών με αποτέλεσμα να προδιαθέτει σε θρομβώσεις. Επίσης στους περισσότερους ασθενείς παρατηρείται ήδη από τον πρώτο χρόνο, μια αύξηση της πάχυνσης του έσω χιτώνα. Μετααναλύσεις και μελέτες παρατήρησης δείχνουν ότι η επίπτωση της σημαντικής στένωσης καρωτίδων (>50%) αγγίζει το 26%. Αυτό σημαίνει ότι η απεικόνιση των καρωτίδων, καθώς και η λειτουργία θυρεοειδούς (TSH), στην μετέπειτα παρακολούθηση ασθενών που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία τραχήλου συστήνεται ήδη από τον πρώτο χρόνο μετά την ακτινοβόληση. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι αυτοί οι ασθενείς επιβάλλεται να ελέγξουν τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου όπως διακοπή καπνίσματος, επιθετική ρύθμιση υπερλιπιδαιμίας και υπέρτασης, έλεγχος υποθυρεοειδισμού, παχυσαρκίας κ.λ.π. για να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβάντων.
Ωστόσο ούτε οι μηχανισμοί αλλά ούτε και τα προληπτικά μέτρα της καρδιαγγειακής τοξικότητας έχουν καθορισθεί επακριβώς ενώ επιβεβλημένη θεωρείται η συνεργασία όλων των συναφών ειδικοτήτων προς αυτή την κατεύθυνση.
Με βάση τα παραπάνω στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, πραγματοποιείται κάθε εβδομάδα, εξειδικευμένο ιατρείο όπου παραπέμπονται και παρακολουθούνται περιστατικά που έλαβαν ή πρόκειται να λάβουν ακτινοθεραπεία και είναι υψηλού κινδύνου για καρδιαγγειακές επιπλοκές. Σε αυτό το ιατρείο μετά από συνεργασία πολλών ειδικοτήτων (καρδιολόγων, παθολόγων ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών ογκολόγων, αιματολόγων, ακτινολόγων, πυρηνικών ιατρών κ.λ.π.) πραγματοποιούνται όλες οι ενδεδειγμένες προληπτικές παρεμβάσεις ή θεραπείες για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπείας.
Βιβλιογραφία
- [1] Okoye CC, Bucher J, Tatsuoka C, Parikh SA, Oliveira GH, Gibson MK, et al.. Cardiovascular Risk and Prevention in Patients With Head and Neck Cancer Treated With Radiotherapy. Head Neck2017; 39(3):527–32.
- [2] Yang EH, Marmagkiolis K, Balanescu DV, Hakeem A, Donisan T, Finch W, et al.. Radiation-Induced Vascular Disease-A State-Of-the-Art Review. Front Cardiovasc Med2021; 8:652761.
- [3] Griewing B, Guo Y, Doherty C, Feyerabend M, Wessel K, Kessler C. Radiation-Induced Injury to the Carotid Artery: A Longitudinal Study. Eur J Neurol1995; 2(4):379–83
- [4] Texakalidis P, Giannopoulos S, Tsouknidas I, Song S, Rivet DJ, Reiter ER. Prevalence of Carotid Stenosis Following Radiotherapy for Head and Neck Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis. Head Neck2020;42(5):1077–88.
- [5] Simonetto C, Mayinger M, Ahmed T, Borm K, Kundrát P, Pigorsch S, et al.. Longitudinal Atherosclerotic Changes After Radio(chemo)therapy of Hypopharyngeal Carcinoma. Radiat Oncol2020; 15:102.
