«Ο βίος βραχύς , η δε τέχνη μακρά , ο δε καιρός οξύς , η δε πείρα σφαλερή , η δε κρίσις χαλεπή»
Από τα χρόνια του Ιπποκράτη , πατέρα της ιατρικής (460-377 π.Χ ) είναι γνωστό πως η ιατρική γνώση είναι εξελίξιμη και αυτό συμπεριλαμβάνει και τα στοιχεία του χρόνου και των βιωμάτων. Ήδη από εκείνα τα χρόνια είχε επισημανθεί στους ιατρικούς κύκλους η αναγκαιότητα της συνεχούς ιατρικής εκπαίδευσης. Έτσι ο ίδιος ο Ιπποκράτης ως “γυρολόγος” όπως κάνουν οι μέλισσες, διέδωσε και διέσωσε, τη “γύρη” από τις καλύτερες ιατρικές ως τότε γνώσεις.
Κατ’ επέκταση αν και “απόλυτα αληθινό” το πρώτο παράγγελμα από τους αφορισμούς του Ιπποκράτη, είμαστε υποχρεωμένοι σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε να το αντιπαρέλθουμε και ιδίως οι νέοι ογκολόγοι. Τα όπλα στη φαρέτρα μας πολλά: νέα φάρμακα, τεράστια τεχνολογική πρόοδος στις απεικονιστικές μεθόδους, διαχέουσα γνώση μέσω του διαδικτύου. Ποτέ άλλοτε η εξαγωγή της διάγνωσης δεν ήταν πιο ολοκληρωμένη.
Μια άλλη γνωστή λαϊκή ρήση αναφέρει πως από τα λάθη του κανείς μαθαίνει. Με οποιοδήποτε όμως κόστος; Τι αξία έχει η ανθρώπινη ζωή και τι μπορεί ο ιατρός του σήμερα στις δεδομένες κοινωνικοοικονομικές καταστάσεις να προσφέρει στον ασθενή του; Πόσο στοιχίζει αυτό, στο κοινωνικό σύνολο; Πως μπορεί ο ιατρός του σήμερα να είναι διαρκώς ενήμερος σε ένα περιβάλλον οικονομικής εξαθλίωσης; Όλα τα παραπάνω αν και απλά ερωτήματα, είναι αρκετά δυσεπίλυτα αφού οι παράγοντες που επιδρούν και τα διαμορφώνουν είναι πολλαπλοί, συγκεχυμένοι και πολλές φορές ανεξάρτητοι μεταξύ τους. Κάπως έτσι όμως φτάνουμε στο σήμερα, το τώρα, όπου με πολύ σοφία η ογκολογική κοινότητα δημιούργησε την “ακαδημία” των ογκολόγων με την επωνυμία ΕΑΚΟ.
Η ΕΑΚΟ εκ σπαργάνων επιφορτίστηκε με το δύσκολο αυτό έργο της συνεχούς εκπαίδευσης ιδίως των νέων ογκολόγων που αποτελούν την καλύτερη μαγιά του αύριο. Τι όμως έχει αναλάβει έως τώρα η ΕΑΚΟ; Η ΕΑΚΟ αναλαμβάνει και διοργανώνει κύκλους σπουδών με εξαιρετικά διακεκριμένους και εξειδικευμένους στο εκάστοτε αντικείμενο διδασκάλους. Ο κάθε κύκλος χωρίζεται σε οκτώ (8) ενότητες και κάθε ενότητα διαρκεί περίπου δύο ημέρες. Έως τώρα (τέλος του 3ου κύκλου) τα μαθήματα έχουν πραγματοποιηθεί όλα στην Αθήνα. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι η ΕΑΚΟ καλύπτει όλα τα έξοδα των σπουδαστών για διαμονή και μετακίνηση, καθώς και η συμμετοχή στα σεμινάρια αυτά είναι δωρεάν. Συχνά σπουδαστές (ειδικευόμενοι) και άλλων ειδικοτήτων με συχνότερη αυτή των ακτινοθεραπευτών γίνονται κοινωνοί αυτής της γνώσης.
Το έργο τεράστιο και διαχρονικό και είναι αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών ανθρώπων από διάφορους χώρους. Από την πλευρά των διδασκάλων αντιπροσωπεύονται όλες οι ειδικότητες ανάλογα με τη θεματική ενότητα. Έτσι για παράδειγμα, στην ενότητα του καρκίνου του πνεύμονα, ομιλητές είναι διακεκριμένοι πνευμονολόγοι, παθολογοανατόμοι, θωρακοχειρουργοί, ακτινοθεραπευτές και φυσικά παθολόγοι-ογκολόγοι. Στο τέλος κάθε ενότητας υπάρχει έλεγχος αφομοίωσης της γνώσης με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής καθώς και έντυπο αξιολόγησης των διδασκόντων από τους σπουδαστές. Με την ολοκλήρωση κάθε κύκλου σπουδών υπάρχει ένα τελικό διαγώνισμα για αυτοέλεγχο των γνώσεων. Αξίζει να αναφερθεί ότι η όλη προσπάθεια μοριοδοτείται με τα γνωστά σε όλους μας CME (Continuing Medical Education) μόρια και με πιστοποιητικό συμμετοχής.
Όμως τι γίνεται με το θέμα της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των ιατρών σε άλλες χώρες; Προς το παρόν δεν υπάρχει ευρωπαϊκή νομοθεσία κοινή για όλες τις χώρες της Ευρώπης. Έτσι υπάρχουν χώρες που έχουν κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, της θέσπισης νόμων, καθώς κι άλλες οι οποίες ακόμα δεν έχουν ευαισθητοποιηθεί. Στη χώρα μας πρόσφατα νομοθετήθηκε η συμμετοχή των ιατρών που είναι ελεύθεροι επαγγελματίες καθώς και αυτοί που έχουν συμβάσεις με ταμεία, στο μέλλον να παρουσιάζουν πιστοποιητικά συμμετοχής σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Στην Ιταλία, οι ιατροί πρέπει μέσα σε πέντε χρόνια να συγκεντρώσουν 150 μόρια ενώ στην Αγγλία 250. Στο Βέλγιο, ο ιατρός που έχει συμπληρώσει τα απαιτούμενα μόρια λαμβάνει αύξηση του μισθού ή μπορεί να αυξήσει την αμοιβή του. Σε άλλες χώρες όπως η Ιρλανδία οι ιατροί λαμβάνουν 10 ακόμη ημέρες άδειας και ένα οικονομικό ποσό ως κίνητρο, ενώ στην Ολλανδία και την Ελβετία ο ιατρός μπορεί να ανανεώσει το συμβόλαιο του με τις ασφαλιστικές εταιρείες. Στις ΗΠΑ οι ιατροί για να ανανεώσουν την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος λαμβάνουν σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα πιστοποιητικά επάρκειας γνώσεων.
Την τόσο μεγάλη ετερογένεια έχει αναλάβει να “ομογενοποιήσει” η UEMS (European Union of Medical Specialists) και να εναρμονίσει τα κριτήρια μοριοδότησης τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής εξειδικευμένων γνώσεων και η διασφάλιση της ποιότητας αυτών.
Στο χώρο της ογκολογίας στη χώρα μας διοργανώνονται από την ΟΝΕΟ δύο ημερίδες και κλινικά φροντιστήρια. Σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο διαδραματίζει και η ΕΟΠΕ με τη διοργάνωση ενός πανελλήνιου συνεδρίου, την χορήγηση αιγίδας σε πολλά συνέδρια και τις υποτροφίες σε πανεπιστήμια και νοσοκομεία του εξωτερικού. Ακόμη υπάρχουν τα διαδικτυακά μαθήματα της ESO (European School of Oncology) που με την ολοκλήρωση κάθε παρουσίασης υπάρχει και έλεγχος εμπέδωσης της γνώσης. Επίσης διάφοροι άλλοι μεγάλοι παγκόσμιοι φορείς διοργανώνουν κλινικά φροντιστήρια και διαδικτυακές συναντήσεις που στόχο έχουν την αναβάθμιση και τη διάδοση της γνώσης. Στην ίδια περίπου κλίμακα κινούνται και οι υπόλοιπες ειδικότητες στη χώρα μας όπως αυτή των χειρουργών που διοργανώνουν τα μαθήματα της χειρουργικής, των ΩΡΛ, των καρδιολόγων καθώς και άλλων ειδικοτήτων.
Πόσο όμως είναι εφικτή η συμμετοχή και η παρακολούθηση όλων αυτών των δραστηριοτήτων από τους νέους ογκολόγους ( ή τους ιατρούς γενικότερα) ; Η οικονομική κρίση έχει πλέον απογυμνώσει τα νοσοκομεία από ογκολόγους και τόσο η βιωματική όσο και η γνωσιακή εκπαίδευση όλο και γίνεται δυσκολότερη, όλο και λιγότερες ευκαιρίες εκπαίδευσης διαμορφώνονται πλέον για τους νεότερους ιατρούς. Η ΕΑΚΟ σαν φάρος στον ωκεανό της γνώσης στέκει και αποτελεί ίσως την καλύτερη πρόταση για κάθε νέο ογκολόγο.
Ενθαρρυντικό παρά τους κακούς οιωνούς των καιρών είναι η μεγάλη συμμέτοχη και η τεράστια αποδοχή του ρόλου της ακαδημίας, τόσο από την ογκολογική κοινότητα, όσο και από τους σπουδαστές. Πολλά είναι ακόμη τα περιθώρια βελτίωσης και οι οργανωτές πάντα ανοιχτοί σε νέες προτάσεις. Έτσι, πολλές φόρες μνημονεύτηκε το έργο της ΕΑΚΟ στους κόλπους της ΟΝΕΟ καθώς επίσης αναζητήθηκαν και προτάσεις για πιθανή επέκταση των δραστηριοτήτων αυτής. Ωστόσο σημαντικό είναι να συνεχίσει να υπάρχει η ΕΑΚΟ παρόλη τη δύσκολη οικονομική συγκυρία και να δίνεται όπως πάντα η δυνατότητα συμμετοχής και γόνιμης ανταλλαγής απόψεων και θέσεων όλο και περισσότερων ιατρών, όλο και περισσότερων ειδικοτήτων.
Μιχαήλ Απ. Νικολάου
Ειδ/νος Παθολογικής – Ογκολογικής
ΠΓΝ Λάρισας
Υπεύθυνος επικοινωνίας ΟΝΕΟ
