Ανασκόπηση του 21ου Ελληνικού Συνεδρίου Κλινικής Ογκολογίας

Από τον Ι. Σύριο, Παθολόγο Ογκολόγο

Mε απόλυτη επιτυχία ολοκληρώθηκε το Σάββατο 25 Απριλίου το 21^ο Ελληνικό Συνέδριο Κλινικής Ογκολογίας. Το άρτιο επιστημονικό επίπεδο των ομιλητών, η πλούσια θεματολογία του συνεδρίου και η σημαντική παρουσία με ενεργό συμμετοχή των συναδέλφων ήταν τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του συνεδρίου.

Όπως είχε αναφερθεί από το Προεδρείο της Ε.Ο.Π.Ε. στόχος του φετινού συνεδρίου ήταν να ¨ψηλώσει¨ το λειτούργημα της άσκησης της Ογκολογίας στη χώρα μας και να νοιώσουμε όλοι μας, και κυρίως οι ασθενείς, κάθε χρόνο πιο δυνατοί στη μάχη με τον καρκίνο.

Ι. Μούντζιος, Δ. Μαυρουδής, Α. Αθανασιάδης

Τα πρώτα αισιόδοξα μηνύματα σε αυτή τη μάχη ακούστηκαν την 1^η μόλις ημέρα του συνεδρίου και αφορούσαν την εδραίωση της ανοσοθεραπείας στην αντιμετώπιση του μελανώματος.

Ε. Γκόγκα

Με την εμπεριστατωμένη παρουσίαση του κ. Δ. Μπαφαλούκου, ¨Υποδοχέας PD-1, στοχεύοντας στο Τ λεμφοκύτταρο¨, φάνηκε ότι η στόχευση του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελεί την πιθανή κερκόπορτα του όγκου. Το nivolumab & pembrolizumab έχουν ήδη περάσει στη θεραπευτική όγκων συμπαγών οργάνων, ιδίως στο μελάνωμα. Στις μελέτες Keynote 006 & NIVO_IPI vs IPI που παρουσιάστηκαν, τα πρωτόγνωρα για το μελάνωμα αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι η στόχευσή του δια της ανοσοθεραπείας είναι ενδεχομένως η βέλτιστη θεραπευτική προσέγγιση. Σε συνέχεια αυτών, στην εξαιρετική παρουσίασή της η Καθηγήτρια κα Ε. Γκόγκα τόνισε την ανάγκη εξεύρεσης  βιοδεικτών που θα αναδείξουν τους καταλληλότερους ασθενείς στους οποίους η χορήγηση αυτών των νέων μορίων θα έχει τη βέλτιστη αποτελεσματικότητα με τη μικρότερη τοξικότητα.

Κ. Συρίγος

Η ανοσοθεραπεία όμως κερδίζει έδαφος στην αντιμετώπιση και άλλων νεοπλασιών συμπαγών οργάνων όπως στο  Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμονα (ΜΜΚΠ). Ο καθηγητής κος Κ. Συρίγος  παρουσίασε προκλινικά και κλινικά δεδομένα πάνω στη δράση των αντι-PD1 παραγόντων στο ΜΜΚΠ. Τόνισε ότι οι γονιδιακές μεταλλάξεις στον ΜΜΚΠ πλέον οδηγούν τη θεραπευτική μας επιλογή. Η θέση του Nivolumab στο ΜΜΚΠ κερδίζει έδαφος και η δράση του φαίνεται ότι δεν εξαρτάται από την έκφραση του PDL1. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι το φάρμακο δρα καλά και στους καπνιστές, λόγω ασφαλώς της παρουσίας περισσοτέρων ογκονιδίων σε αυτή την κατηγορία ασθενών. Τα ενθαρρυντικά μηνύματα προέρχονται από το γεγονός ότι ο συνδυασμός αναστολέων τυροσινικής κινάσης (TKI) με Nivolumab δείχνει καλά αποτελέσματα με μεγάλη διάρκεια, ενώ φαίνεται να υπάρχει συνέργεια μεταξύ ipilimumab+nivolumab.

H. Prenen

Οι μοριακές υπογραφές των όγκων είναι ένα ακόμη σημείο που τονίστηκε σε αρκετές ομιλίες κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Σε μια από αυτές, ο κος Η. Prenen αναφέρθηκε στην αναγνώριση τουλάχιστον 4 μοριακών υποτύπων ορθοκολικού καρκίνου (CNS1-4) που εν πολλοίς καθορίζει και τη βιολογική τους συμπεριφορά.  Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε σε μια συγκεκριμένη υποομάδα ασθενών που έχει σημαντικό όφελος με την προσθήκη του aflibercept, ενός νέου αντιαγγειογενετικού παράγοντα. Επίσης, με ενδιαφέρον ακούσαμε ότι τα επίπεδα του VEGF-A φαίνεται να έχουν προβλεπτικό χαρακτήρα ανταπόκρισης στην αντιαγγειογενετική θεραπεία όπως και η νευροπιλίνη. Στην ανάγκη αναγνώρισης μοριακών υπογραφών του όγκου αναφέρθηκε και ο προσκεκλημένος κος Μ. Karthaus, που παρουσίασε δεδομένα στο μεταστατικό ορθοκολικό καρκίνο καταλήγοντας στο ότι η θέση “one size feets all” εγκαταλείπεται και πλέον αναζητούνται οι μοριακές υπογραφές του όγκου που οδηγούν τη θεραπευτική επιλογή.

E. Antonarakis

C. Logothetis

Η αναγνώριση προβλεπτικών παραγόντων και η συμβολή τους στην καθημερινή πράξη  παρουσιάστηκε με εξαιρετικό τρόπο από τον κο Ε. Αντωναράκη. Συγκεκριμένα, τόνισε ότι η αποτυχία των ορμονικών θεραπειών οδήγησε τη μεταφραστική έρευνα στην αναζήτηση οδών
διαφυγής του καρκινικού κυττάρου και μηχανισμών αντίστασης στην ορμονοθεραπεία, όπως η  παρουσία splice variants του ανδρογονικού υποδοχέα. Η παρουσία του splice variant AR-V7  σε κυκλοφορούντα στο αίμα καρκινικά κύτταρα ασθενών με ευνουχοάντοχο αδενοκαρκίνωμα προστάτου  φάνηκε να σχετίζεται με μικρότερο PFS, OS και μικρή πιθανότητα μείωσης του PSA σε ασθενείς που ελάμβαναν αμπιρατερόνη ή ενζαλουταμίδη. Παράλληλα, αναφέρθηκε ότι η παρουσία αυτού του splice variant δεν επιφέρει πρωτοπαθή αντίσταση στις ταξάνες. Ο καθηγητής στο MD Anderson κος X. Λογοθέτης μέσω video-link ανέφερε ότι η αναγνώριση μοριακών προβλεπτικών παραγόντων οδηγεί το σχεδιασμό θεραπευτικού αλγόριθμου στην θεραπεία του καρκίνου του προστάτη. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ακούσαμε την πιθανή θέση της αμπιρατερόνης νωρίς στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτου με στόχο την ίαση, δεδομένου ότι το μεταστατικό δυναμικό του προστατικού καρκινικού κυττάρου περνάει υποχρεωτικά από τη διαδικασία ανάπτυξης ορμονοανθεκτικότητας. Ενδιαφέρον δε παρουσιάζουν νεότερα δεδομένα που δείχνουν ότι η ανοσοθεραπεία με anti-CTLA4 έχει θέση στη θεραπευτική του καρκίνου του προστάτου.  Στην περίπτωση των αναπλαστικών μορφών φαίνεται ότι η προσθήκη καρβοπλατίνης στην καμπαζιταξέλη αυξάνει το PFS. Τα παραπάνω δεδομένα καταλήγουν στην κοινή συνισταμένη, αυτή της ανάγκης μοριακού χαρακτηρισμού του όγκου.

Εξαιρετική ήταν η επιλογή της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα του συνεδρίου στρογγυλό τραπέζι με θέμα λιγότερο συνηθισμένες νεοπλασίες, όπως οι νευροενδοκρινείς όγκοι.

Ακούσαμε με ενδιάφερον τη συνάδελφο κα Σ. Χατζηιωάννου να παρουσιάζει μεθόδους πυρηνικής ιατρικής που εκτός από διαγνωστικό έχουν και θεραπευτικό χαρακτήρα. Από το γνωστό Octreoscan με γ-camera περνούμε σε μεθόδους που χρησιμοποιούν πλέον ραδιοϊσότοπα όπως το Οctreoscan με Ίνδιο και το Dotatoc & DOTATATE με Γάλλιο  ή Λουτέσιο που αυξάνουν τη διακριτική ευαισθησία των εξετάσεων. Όσον αφορά την αντιμετώπιση των ΝΕΤ G1/G2 το DOTATATE με Γάλλιο δεν έχει μόνο διαγνωστική αλλά και θεραπευτική αξία. Επίσης, το FDG-PET, αν και δεν ανιχνεύει αποτελεσματικά βλάβες με χαμηλό grade, εντούτοις έχει θέση στη διαγνωστική διότι μπορεί να ανιχνεύσει πιθανή έτερη βλάβη με υψηλό grade ή βλάβες με μετάπτωση από grade 2 σε grade 3. Συνεπώς, η παθολογοανατομική και μοριακή διάκριση αυτών των βλαβών καθοδηγεί και την αντίστοιχη διαγνωστική τους προσέγγιση με βάση τεχνικές που χρησιμοποιούν ραδιοϊσότοπα. Στην εξαιρετική της ομιλία, η κα Α. Κουμαριανού παρουσίασε έναν ξεκάθαρο θεραπευτικό αλγόριθμο σε μια ετερογενή ομάδα νεοπλασιών, όπως οι νευροενδοκρινείς όγκοι. Ανέφερε ότι η πρωτοπαθής εστία, ο βαθμός διαφοροποίησης, ο ρυθμός ανάπτυξης και η σταδιοποίηση κατά ΤΝΜ καθορίζουν τη θεραπευτική των νευροενδοκρινών όγκων. Πλέον είναι ξεκάθαρο ότι τα ανάλογα σωματοστατίνης έχουν αντινεοπλασματική δράση όπως φάνηκε στις μελέτες PROMID & CLARINET, ενώ η  χημειοθεραπεία έχει θέση στα παγκρεατικά ΝΕΤ. Όσον αφορά βλάβες λεπτού εντέρου, θέση έχουν τόσο τα ανάλογα σωματοστατίνης όσο και το everolimus (μελέτη RADIANT 2) ή και η κυτταροτοξική χημειοθεραπεία. Η δε επιλογή της κυτταροτοξικής χημειοθεραπείας σε grade 3 βλάβες, εξαρτάται εν πολλοίς από τον δείκτη πολλαπλασιασμού Ki67.

Η. Σανιδάς

Δ. Τρυφωνόπουλος

Από τη θεματολογία του συνεδρίου δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι νεοπλασίες μαστού και ο γυναικολογικός καρκίνος. Αισιόδοξο μήνυμα ως προς την αναγκαιότητα ή μη του λεμφαδενικού καθαρισμού μασχάλης ακούστηκε από τον κο Σανιδά, ο οποίος αναφέρθηκε στις μελέτες AMAROS και ACOZOG Z0011 και στον διαρκώς μειούμενο ρόλο του λεμφαδενικού καθαρισμού μασχάλης με την εξέλιξη της συμπληρωματικής  χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας. Ο κύριος Δ. Τρυφωνόπουλος αναφέρθηκε στις στοχεύουσες θεραπείες που αναστρέφουν την αντίσταση σε ενδοκρινική θεραπεία και συγκεκριμένα στην αναστολή του mTOR και στους αναστολείς του συμπλέγματος κυκλίνης CDK 4/6. Τέλος ο κος Κούτρας παρουσίασε εκτενώς τις τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις στην στόχευση του τριπλά αρνητικού καρκίνου. Τόνισε την ετερογένεια της νόσου, ανέφερε την πλέον πρόσφατη μοριακή ταξινόμηση αυτού του υποτύπου, ενώ ξέχωρισε μεταξύ άλλων την αναστολή  PARP ως ενδιαφέρουσα προοπτική στους ασθενείς-φορείς μετάλλαξης BRCA1 η -2.

Ενδιαφέρουσα ήταν και ανταλλαγή επιχειρημάτων υπέρ ή κατά της αντιαγγειογένεσης στον γυναικολογικό καρκίνο από την κα Ε.Τιμοθεάδου και τον κο Π. Παπακοτούλα.

Ε. Τιμοθεάδου

Π. Παπακοτούλας

Στην περίπτωση του καρκίνου των ωοθηκών, το bevacizumab αυξάνει το PFS στις περισσότερες μελέτες, ενώ σε κάποιες από αυτές αναγνωρίζονται υποπληθυσμοί ασθενών που έχουν και όφελος επιβίωσης. Στο ερώτημα αν πρέπει και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να δοθεί το Bevacizumab, στην 1η γραμμή ή μετά την υποτροπή, οριστική απάντηση ενδεχομένως να δοθεί με την αναγνώριση μοριακών υποτύπων της νόσου. Έξυπνα φάρμακα που  στοχεύουν την αγγειογένεση είναι και οι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης  nintedanib, pazopanib, cediranib τα οποία όμως δεν φάνηκε να επιμηκύνουν την επιβίωση. Με ενδιαφέρον αναμένονται τα αποτελέσματα μελετών που ερευνούν τη δράση ενός άλλου αντιαγγειογενετικού μορίου έναντι των αγγειοποιητινών, του trebananib. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ακριβές θεραπείες και τίθεται το ερώτημα αν η κλινική θεραπευτική σκέψη πρέπει να οδηγείται και από οικονομικούς όρους (όπως η αναλογία  κόστους/αποτελεσματικότητας).  Η αναγνώριση προβλεπτικών βιοδεικτών θα διακρίνει τις ασθενείς που θα έχουν πραγματικό όφελος από αυτές τις θεραπείες και θα επιβαρύνει λιγότερο την οικονομία της υγείας. Όσον αφορά  το μεταστατικό καρκίνο τραχήλου μήτρας, στη μελέτη GOG240 η προσθήκη bevacizumab στη χημειοθεραπεία αύξησε στατιστικά σημαντικά την επιβίωση στην 1η γραμμή φτάνοντας τους 17 μήνες επιβίωσης, συγκριτικά με 13.3 μήνες για τις ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία.

Τέλος, στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου της ΕΟΠΕ, πραγματοποιήθηκαν οι αρχαιρεσίες ανάδειξης του νέου ΔΣ. Η γενική συνέλευση της εταιρείας συνεχάρη το απερχόμενο ΔΣ που με ζήλο προάσπισε το επιστημονικό κύρος της εταιρείας και επέδειξε σημαντικό διοικητικό, επιστημονικό και εκπαιδευτικό έργο. Ευχόμαστε στο νέο ΔΣ να συνεχίσει το θετικό έργο με την ίδια επιτυχία έχοντας τη συμπαράσταση και συμμετοχή όλων μας.