«Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις να μιλάνε μέσα από την ψυχή τους, εκφραζόμενοι μέσα από μια φωτογραφία, κάθε φορά κοιτάγαμε μία φωτογραφία αλλά διαβάζαμε την ψυχή της κάθε κοπέλας που μίλαγε», επισημαίνει η Κ. στη δική της αποτίμηση του εργαστηρίου θεραπευτικής φωτογραφίας.
Το ημερολόγιο δείχνει Παρασκευή και γύρω στις 4 παρά κάτι, οι συμμετέχουσες ξεκινούσαν να συγκεντρώνονται στην καρδιά του κέντρου, όπως σχεδόν κάθε Παρασκευή τους τελευταίους τρεις μήνες. Ο όροφος γεμίζει ανυπόμονα βήματα και ευχές, η κάθε μία έχει τη δική της θέση σ’ αυτόν τον κύκλο, μία θέση που σε κάθε κλείσιμο της εβδομάδας, την συναντά σε διαφορετική συναισθηματική κατάσταση. Σήμερα η τελευταία τους συνάντηση και, πλέον, δεν στέκονται σαν εννέα γυναίκες ξένες μεταξύ τους , ούτε καν σαν απλές γνωστές που γνωρίζει η μία το όνομα της άλλης. Είναι πια, λες και γνωρίζονται από χρόνια, σαν να έχουν περάσει μαζί, χέρι-χέρι αυτό το ταξίδι της συνειδητοποίησης.
Όπως αναφέρει και η Σ.Φ., «…κάπως αναζητούσα να βρω κόσμο που έχει παρόμοιο βίωμα με μένα και ήταν ο, τι καλύτερο να μπορούσα να συναντηθώ με αυτούς τους ανθρώπους μέσα από την τέχνη, η οποία είναι πάρα πολύ σημαντική στη ζωή μου. Ανυπομονούσα κάθε Παρασκευή να έρθω. Οι υπόλοιπες κυρίες και κοπέλες και άνθρωποι έχουν πλέον μια πολύ σημαντική θέση στην καρδιά μου», η επαφή με κόσμο που έχει βιώσει κάτι αντίστοιχο, είναι καθοριστική σε αυτό το ταξίδι.
Φτάνω κοντά στο κλείσιμο της ημέρας, γύρω στις 5μιση και μου ανοίγει την πόρτα μια κυρία με γελαστά μάτια. Όσο προσπαθώ να εντοπίσω τη θέση μου στον χώρο, για να τραβήξω μερικές φωτογραφίες, εκείνη έχει επιστρέψει στη δική της. Δεν έχει χάσει λέξη από τη συμμαθήτριά της που μιλάει. Επιχειρώ μάταια να τραβήξω τον κύκλο, προσπαθώντας να μην ενοχλήσω τη συνάντηση. Παρατηρώ πόσο αφοσιωμένες είναι οι υπόλοιπες συμμετέχουσες σε αυτή που μιλάει. Στα λόγια της ακούν τον εαυτό τους. Αντιλαμβάνομαι πως οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από ανθρώπους. Αναζητώ μία γωνία να το αποτυπώσω αυτό. Όρθια κεφάλια, όλα συντονισμένα σε μία πρωτόγνωρη ιεροτελεστία. Δεν τα καταφέρνω, αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να εκφραστεί σε μία μόνο εικόνα. Όπως και ένας κύκλος.
Η Δήμητρα Ερμείδου συντονίζει εκπληκτικά την κουβέντα. Τα σχόλια της είναι στοχευμένα και δίνουν ροή στη συνάντηση. Άλλωστε, το αντιλαμβάνονται και οι ίδιες: «η κυρία Ερμείδου μας έκανε φοβερή ψυχανάλυση, μας έκανε τα ψυχογραφήματά μας μέσα από κάθε φωτογραφία, έχει φοβερές ικανότητες και μας έκανε όλες να αισθανθούμε ότι μέσα από τις φωτογραφίες μας έβγαινε ο εαυτός μας».
Καταφέρνω προς το τέλος να ξεκλέψω λίγες στιγμές, να μιλήσω μαζί τους για την αποτίμηση του εργαστηρίου. Η κάθε μία, βαθιά φιλοσοφημένη από το ταξίδι της υγείας της, μου λέει κάτι ξεχωριστό. Μάτια συγκινημένα, λόγια γλυκομίλητα, χιούμορ, χαμόγελα ανακούφισης. Αναζητώ έναν τίτλο που να τα συνοψίζει όλα: απόδραση, λύτρωση, ενδοσκόπηση. Με αυτή τη σειρά, ίσως και με άλλη, μπορεί και με κάποιον εντελώς δικό τους τρόπο, μα η κατάληξη είναι πάντα η ίδια· αποδοχή.
«Ειδικά για μένα ήταν πραγματικά ένα δώρο γιατί αυτό το εργαστήριο το παρακολούθησα την περίοδο των θεραπειών μου και πραγματικά μου άλλαξε τη ζωή, έκανε αυτές τις δύσκολες μέρες να γίνουν πολύ πιο όμορφες», αφηγείται η Α. που εκφράζει βαθύτατη ευγνωμοσύνη για το εργαστήριο.
Παρομοίως, η Δ. επισημαίνει πως ενώ περίμενε κάτι διαφορετικό, αυτό το εργαστήριο λειτούργησε πολύ πιο λυτρωτικά για εκείνη: «Περίμενα πως θα μάθω να βγάζω ωραίες φωτογραφίες, δεν περίμενα πως θα μάθω να βγάζω φωτογραφίες της ψυχής και όχι τοπία. Από το πρώτο μάθημα κατάλαβα ότι πρόκειται για κάτι άλλο, πρόκειται για μία θεραπεία, όπως λέει και το όνομα του εργαστηρίου. Ήταν μία εμπειρία για μένα εξαιρετική, άρχισα να κοιτάζω μέσα μου και να αναρωτιέμαι και στον δρόμο που περπατούσα και πηγαίνοντας για δουλειά και πηγαίνοντας για ύπνο το βράδυ, τι είναι αυτό που με ενοχλεί, τι είναι αυτό που πρέπει να το βγάλω, ποιος δίπλα μου αξίζει, σε ποιον δίπλα μου οφείλω να δώσω ένα ευχαριστώ, μια ευγνωμοσύνη – όλα μέσα από αυτήν την ομάδα».
Στην καρδιά της πόλης όπου όλα συμβαίνουν, το να μάθεις να φωτογραφίζεις ένα τοπίο ή ένα πρόσωπο από μια ωραία γωνία, ή με έναν κολακευτικό φωτισμό είναι κάτι εύκολο, κάτι που πολλοί φωτογράφοι μπορούν να σου μάθουν μέσα σε μερικές συνεδρίες.
Το να βρίσκεις τους τρόπους να φωτογραφίσεις την σκέψη σου, να αποτυπώνεις τον ψυχισμό σου μέσα σε μία εικόνα και να επικοινωνείς το ταξίδι σου μέσω αυτής, στην εποχή του σύντομου και του επιφανειακού, όπου κάθε τι που αναπαριστά τον αληθινό κόσμο κατακρίνεται, που η απεικόνιση της ασθένειας αποτελεί ακόμα ένα μεγάλο ταμπού, είναι κάτι που απαιτεί μεγάλο κουράγιο και μεγαλείο ψυχής, κάτι που κανένα σεμινάριο τεχνικής κατάρτισης δεν μπορεί να σου διδάξει.
Καταφέρνω να τραβήξω μερικές τελευταίες εικόνες, ανυπομονώ να τις περάσω στον υπολογιστή για να τις χαζέψω ξανά το βράδυ. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από ανθρώπους, υπενθυμίζω στον εαυτό μου. Συχνότερα.
Εκ μέρους της ομάδας του Eyes of Light, ευχαριστούμε από καρδιάς τις συμμετέχουσες για το μοίρασμα ψυχής!
*Ο κύκλος των εργαστηρίων θεραπευτικής φωτογραφίας του 2023 χρηματοδοτείται από την ευγενική χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση.
**επιμέλεια κειμένου: Παναγιώτης Παινέσης
***Το Eyes of Light είναι από τους πρώτους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στην Ελλάδα, που ειδικεύεται στη χρήση θεραπευτικής φωτογραφίας για ευπαθείς ομάδες, όπως η κοινότητα των ανθρώπων με εμπειρία καρκίνου. Υλοποιώντας εργαστήρια και δημιουργικές δράσεις, στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση αυτών των ομάδων και την ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στη νόσο. Μπορείς να δεις περισσότερα για τη θεραπευτική φωτογραφία εδώ.
Οι εικόνες είναι από το αρχείο της Δήμητρας Ερμείδου.
