Ο Προηγμένος Σχεδιασμός Φροντίδας ή Advanced Care Planning (ACP) αναφέρεται στη διαδικασία μέσω της οποίας ένας ασθενής με ενδεχομένως απειλητική για τη ζωή νόσο, όπως είναι ο καρκίνος, εκφράζει εκ των προτέρων τις επιθυμίες, αξίες και προτιμήσεις του για την υγειονομική του φροντίδα, σε περίπτωση που μελλοντικά δεν θα μπορεί να επικοινωνήσει ή να λάβει αποφάσεις ο ίδιος. Με βάση αυτές τις επιθυμίες μπορεί να ορίσει κάποιον πληρεξούσιο που θα τις σεβαστεί και θα αναλάβει να τηρηθούν, σε περίπτωση που ο ίδιος δε θα είναι σε θέση να αποφασίσει για τον εαυτό του. Η ιεράρχηση των αναγκών και η συνειδητοποίηση από πλευράς του ασθενή του τι είναι σημαντικό στο τέλος της ζωής, λαμβάνοντας υπόψη το θρησκευτικό και πολιτιστικό του υπόβαθρο είναι υψίστης σημασίας. Ο Προηγμένος Σχεδιασμός Φροντίδας δεν είναι μια στατική διαδικασία, μιας και ο ασθενής μπορεί να αναδιαμορφώσει το πλάνο, όποτε το θελήσει.
Σε χώρες όπως για παράδειγμα οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, αλλά και εντός Ευρώπης στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο είναι επίσημο και νομικά θεσμοθετημένο το ACP. Σε κάποια συστήματα υγείας μάλιστα είναι ενσωματωμένο στον ηλεκτρονικό φάκελο των ασθενών. Για να ξεπεραστούν τυχόν αντιστάσεις για συζήτηση σχετικά με το θέμα υπάρχουν και οι «κάρτες επιθυμιών», ένα εργαλείο που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’90 και προσαρμόστηκε ανάλογα και σε άλλες χώρες όπως πχ. η Κίνα και το Βέλγιο. Οι «κάρτες επιθυμιών» χρησιμοποιούνται για να ορίσει ο ασθενής στην επικοινωνία του με τον επαγγελματία υγείας και το φροντιστή σε όσο το δυνατό πιο χαλαρή συζήτηση γίνεται το τι θεωρεί σημαντικό για τη μελλοντική του φροντίδα και για το τέλος της ζωής.
Από χώρες όπου εφαρμόζεται το ACP προκύπτουν πλεονεκτήματα. Αρχικό και κυριότερο είναι το ότι τηρείται η επιλογή του ασθενή και γίνεται σεβαστό το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Επίσης, ελαχιστοποιείται το άγχος των συγγενών, καθώς δεν έρχονται στην άβολη θέση να λάβουν αποφάσεις για τον άνθρωπό τους, όταν εκείνος δε δύναται να το κάνει μόνος του. Τέλος, παρέχεται ποιοτικότερη υγειονομική φροντίδα στο τέλος της ζωής.
Ευχής έργο είναι να θεσμοθετηθεί το ACP και στην Ελλάδα. Για να γίνει κάτι τέτοιο βέβαια χρειάζεται προετοιμασία της κοινωνίας και αλλαγή της νοοτροπίας γύρω από το θέμα. Καμπάνιες ενημέρωσης, αλλά και σχετική εκπαίδευση των υγειονομικών πιθανόν θα βοηθούσαν. Αποτελέσματα μελετών δείχνουν ότι η ενσωμάτωση παρεμβάσεων σε ψηφιακές πλατφόρμες (nudges), όπως π.χ. στον ηλεκτρονικό φάκελο, μπορούν να ενισχύσουν τη συμμετοχή των επαγγελματιών υγείας στη διαδικασία του ACP.
Βιβλιογραφία:
- Arias-Rojas M, Leiserovich N, Castaño M, Carreño-Moreno S. Experiences of cancer patients in palliative care with advanced care planning: A systematic review and meta-synthesis of qualitative studies. Eur J Oncol Nurs. 2025 Jun;76:102868.
- Unger C, Werner F, Engel B, et al. One-year survival after critical care as a decision basis for advance care directives in general medicine: Real word data analysis of 149,144 patients. PLoS One. 2025 Jun 27;20(6):e0326031.
- Pendleton D, Egleston BL, Fang CY. Advance care planning discussions – Perspectives from oncology patients with advanced-stage disease. Palliat Support Care. 2025 Apr 7;23:e90.
- Chen Q, Liang S, Liang J, et al. Qualitative analysis of concordance in advance care planning discussions between patients with advanced cancer and their surrogate decision makers. BMJ Open. 2024 Dec 3;14(12):e088957.
- Paiva BSR, Trevizan FB, de Oliveira LC, et al. Go Wish Card Game for Meaningful Conversations in the Oncology Healthcare Context: A Narrative Review. Cancers (Basel). 2025 Feb 7;17(4):560.
- Dupont C, Smets T, Monnet F, et al. The cultural adaptation of the go wish card game for use in Flanders, Belgium: a public health tool to identify and discuss end-of-life preferences. BMC Public Health. 2022 Nov 17;22(1):2110.
- Zhu T, Wu R, Wu J, et al. Using nudges with electronic health records systems to improve advance care planning: a systematic review. BMC Palliat Care. 2025 Jul 1;24(1):180.
Καπουλίτσα Φανή: Ειδικευόμενη Ιατρός Παθολογικής Ογκολογίας Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων
