Ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας ευαισθητοποίησης του καρκίνου της χοληδόχου κύστης και των χοληφόρων. Σε αντίθεση με άλλες μορφές καρκίνου, όπως τον καρκίνο του μαστού, προστάτη, παχέος εντέρου υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης του γενικού πληθυσμού για τις κακοήθεις νεοπλασίες της χοληδόχου κύστης και των χοληφόρων. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι σχετικά σπάνιες μορφές καρκίνου. Υπολογίζεται ότι 12,190 άνθρωποι θα νοσήσουν από καρκίνο χοληδόχου κύστης στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής το 2018 σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου για τον Καρκίνο (National Cancer Institute-NCI). Στην Ελλάδα έχει παρατηρηθεί αύξηση της συχνότητας του καρκίνου χοληδόχου κύστης και χοληφόρων κατά 1.4% κάθε χρόνο στις γυναίκες και 4.7% κάθε χρόνο στους άνδρες από το 1985 ως το 2012. Έτσι ο στόχος του ορισμού του Φεβρουαρίου ως μήνα ευαισθητοποίησης των καρκινικών αυτών οντοτήτων δίνει την ευκαιρία στους επαγγελματίας υγείας να ενημερώσουν και να προβληματίσουν το κοινό.
Η ακριβής παθογένεια του καρκίνου χοληδόχου κύστης και χοληφόρων παραμένει άγνωστη. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η χρόνια κολίτιδα, χρόνιες ηπατοπάθειες, λοίμωξη από το παράσιτο clonorchis sinensis, λίθοι χοληδόχου κύστης. Οι γυναίκες γηγενείς της Αμερικής έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο χοληδόχου κύστης από το γενικό πληθυσμό, ενώ στη Χιλή συναντάται η μεγαλύτερη επίπτωση της νόσου (στις γυναίκες 24.3/100 000). Όσον αφορά το χολαγγειοκαρκίνωμα, η Βόρεια Ταϋλάνδη έχει τη μεγαλύτερη επίπτωση στον κόσμο λόγω της υψηλής συχνότητας του παρασίτου clonorchis sinensis.
Έρευνα για τις αιτίες, τη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου της χοληδόχου κύστης και των χολαγγειών βρίσκεται σε εξέλιξη σε πολλά ιατρικά κέντρα σε όλο τον κόσμο. Γονιδιακές μεταλάξεις είναι μάλλον επίκτητες παρά κληρονομούμενες. Μεταλλάξεις στα TP53 KRAS, BRAF, CDKN2 και HER2 έχουν περιγραφεί και ορισμένες σχετίζονται με χρόνια φλεγμονή.
Και οι δύο μορφές καρκίνου διαγιγνώσκονται αργότερα σε πιο προχωρημένα στάδια αφού στα αρχικά στάδια συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα ή αν υπάρχουν παραβλέπονται. Συμπτώματα από τη χοληδόχο κύστη και τα χοληφόρα δυνητικά είναι ο ίκτερος, κοιλιακό άλγος και πυρετός. Επιπλέον, μπορεί οι ασθενείς να εμφανίσουν ναυτία, έμετο, αίσθημα τεϊνισμού, απώλεια σωματικού βάρους. Η πενταετής επιβίωση ασθενών με προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο χοληδόχου κύστης είναι 2-8%.
Η χειρουργική αντιμετώπιση είναι όπως και στις περισσότερες μορφές καρκίνου η θεραπεία ίασης της νόσου αρχικών σταδίων. Η μεταμόσχευση ήπατος σε Klatskin όγκους μελετάται. Σε απουσία μεγάλων προοπτικών μελετών, η χορήγηση προφυλακτικής χημειοθεραπείας ή χημειο/ακτινοθεραπείας θα ληφθεί από το ογκολογικό συμβούλιο με γνώμονα το όφελος του ασθενούς.
Ο ρόλος της ακτινοθεραπείας στην προχωρημένη, μη μεταστατική νόσο παραμένει ασαφής ελλείψει προοπτικών τυχαιοποιημένων μελετών. Οι σύγχρονες τεχνικές της ακτινοθεραπείας (intensity-modulated radiotherapy-IMRT, 3-dimensional conformal radiation therapy-3D-CRΤ, stereotactic body radiation therapy (SBRT), intra-operative radiation therapy (IORT) και proton beam radiation therapy) μελετώνται και πιθανώς να αλλάξουν το τοπίο της αντιμετώπισης της προχωρημένης νόσου.
Τυχαιοποιημένες προοπτικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χημειοθεραπεία στη μεταστατική νόσο έχει αυξήσει την συνολική επιβίωση κατά 4 σχεδόν μήνες σε σχέση με τη βέλτιστη υποστηρικτική αγωγή ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου ή εντόπισης νόσου. Ο συνδυασμός σισπλατίνης και γεμσιταβίνης παραμένη η θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με καλή γενική κατάσταση (Performance Status <2).
Η στοχευμένη θεραπεία δεν έχει ακόμα θέση στην αντιμετώπιση του καρκίνου των χοληφόρων και της χοληδόχου κύστης, αλλά μελετάται ο ρόλος της, λόγω της γνώσης που αποκτάται από την κατανόηση της βιολογίας των νεοπλασιών αυτών. Οι πιο καλά μελετημένοι παράγοντες είναι αντισώματα έναντι του υποδοχέα του αυξητικού επιδερμικού παράγοντα (EGFR) και του αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα (VEGF). Οι στοχευμένοι παράγοντες cetuximab, erlotinib, panitumumab καθώς και οι sorafenib, cediranib, bevacizumab και pazopanib έχουν μελετηθεί σε συγχορήγηση με χημειοθεραπεία χωρίς να έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής όφελος επιβίωσης. Αναμένονται αποτελέσματα από αναστολείς ΜΕΚ όπως το trametinib και το selumetinib, αλλά και από τη χορήγηση ανοσοθεραπείας με τον anti-PD1 παράγοντα pembrolizumab.
Η καλύτερη κατανόηση της μοριακής παθολογίας του καρκίνου χοληδόχου κύστης και χοληφόρων θα οδηγήσει στην ανάδειξη αποτελεσματικών θεραπευτικών στόχων. Ο καρκίνος χοληφόρων έχει διαφορετικά μοριακά χαρακτηριστικά από τον καρκίνο χοληδόχου κύστης, αλλά και ο καρκίνος ενδοηπατικών χοληφόρων με τον καρκίνο εξωηπατικών χοληφόρων έχουν άλλη βιολογική συμπεριφορά.
Η μελέτη των μηχανισμών αναγέννησης ήπατος μετά από τραυματισμό ή βλάβη, ο καθορισμός της προέλευσης του χολαγγειοκαρκινώματος, τα οδηγά σήματα της ανάπτυξης καρκίνου, ο ρόλος της φλεγμονής και της ίνωσης θα δώσουν φως στην παθογενεια της νόσου και κατ’επέκταση στην ανάπτυξη εξατομικευμένης θεραπείας. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται πρόοδος στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου χοληδόχου κύστης και χολαγγείων.
Βιβλιογραφία
- Valle JW, Borbath I, Khan SA, Huguet F et al. Biliary cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up, Annals of Oncology 27 (Supplement 5): v28–v37, 2016
- Bragazzi MC, Cardinale V, Carpino G et al. Cholangiocarcinoma: epidemiology andrisk factors. Transl Gastrointest Cancer 2012; 1: 21-32.
- Valle JW, Furuse J, Jitlal M et al. Cisplatin and gemcitabine for advanced biliary tract cancer: a meta-analysis of two randomised trials. Ann Oncol 2014; 25: 391–398.
- Torre LA, Siegel RL, Islam F et al. Worldwide Burden of and Trends in Mortality From Gallbladder and Other Biliary Tract Cancers, Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2018;16(3):427-437.
- Peraldo-Neia C, Cavalloni G, Fenocchio E et al. Prognostic and predictive role of EGFR pathway alterations in biliary cancer patients treated with chemotherapy and anti-EGFR. PLoS One. 2018;19(1)::e0191593