“Αν υπάρχει ένα επιμύθιο στην κωμωδία-σύμφωνα πάντα με την προτεινόμενη αναγνωστική ματιά-αυτό μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: για να αναβλέψει η βαριά νοσούσα από την οικονομική (και όχι μόνο) κρίση και ακρισία η δημοκρατία, και για να δει ξανά “άσπρη μέρα”, χρειάζεται Ασκληπιό. Όχι άνθρωπο γιατρό αλλά θεό, ούτε συμβατική γιατρειά, αλλά ιατρικό θαύμα! Η λογική δεν το χωράει. Η τέχνη και η ζωή δεν το αποκλείουν…” (Γιάννης Λιγνάδης, πρόγραμμα παράστασης “Πλούτος” του Αριστοφάνη, σε μετάφραση και σκηνοθεσία Διονύση Σαββόπουλου, καλοκαίρι 2013) ”
“Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο κόσμος και οι άνθρωποι μαζί του, αν μια μέρα σωθούν, θα σωθούν από τα σημεία που ενώνουν, όχι που χωρίζουν, που μονοιάζουν, όχι που διχονοιάζουν. Από “εκείνο που όλοι συμφωνούν”. Αυτό είναι το δύσκολο. Το να φάμε ο ένας τον άλλον είναι το εύκολο και , καταπώς δηλώνει το χρονικό του ανθρώπου -αλίμονο- το κανονικό.” (εισαγωγικό κείμενο στο βιβλίο “Δίπτυχο” του Ζήσιμου Λορεντζάτου, εκδ Δόμος 1986)”
Όσοι αναγνώστες νιώθετε το μήνυμα των δυο παραπάνω αποσπασμάτων, δε χρειάζεται να προχωρήσετε στα υπόλοιπα. Όσοι είναι περίεργοι, ας συνεχίσουν την ανάγνωση.
Αρχικά νόμιζα, ότι η λέξη ψυχοσυναλλαγή είναι προϊόν του γλωσσοπλάστη φίλου “εκ πνεύματος” Αλέξανδρου Αρδαβάνη αλλά τελικά δεν είναι. Την έχουν χρησιμοποιήσει από παλιά, λογοτέχνες, ψυχαναλυτές και θεολόγοι. Βρήκα ένα ωραίο σχόλιο στον Σαράντη Καργάκο “ Στην εποχή μας επικρατεί μάλλον ο τυπικός και απρόσωπος τρόπος συμπεριφοράς παρά οι άμεσες σχέσεις, που θα επέτρεπαν σχέσεις αγάπης. Μπορεί να έχουμε πλήθος γνωστών αλλ’ όχι φίλους. Αυτό φαίνεται κι από το γεγονός ότι έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλά προβλήματα, εξαιτίας της “άφιλης” επικοινωνίας, της τραυματικής “ψυχοσυναλλαγής” και των επιδερμικών σχέσεων, που κάνουν ακόμη και τον έρωτα να ταυτίζεται με το σεξ. Οι καταστάσεις αυτές γεννούν το άγχος, την αποξένωση, τη μοναξιά και το αίσθημα του κενού, που νιώθουν όλοι σχεδόν οι σύγχρονοι άνθρωποι”.
Αν και η προσωπική και επαγγελματική ζωή είναι συγκοινωνούντα δοχεία, διαλέγουμε να εστιάσουμε στο δεύτερο, στην ψυχοσυναλλαγή με συναδέλφους, ασθενείς και εκπροσώπους φορέων που παρεμβαίνουν στην άσκηση της ιατρικής. Αναλογικά, όπως στην οικονομική κρίση καταστράφηκε η μεσαία τάξη, στην ογκολογία του ΕΣΥ ξεμείναμε από μεσαία στελέχη. Περισσότεροι διευθυντές, που λόγω συνταξιοδότησης μειώνονται ραγδαία, από επιμελητές Β, και ελάχιστοι επιμελητές Α. Λόγω αναστολής διορισμών, τα τμήματα είναι δραματικά υποστελεχωμένα ποσοτικά, πχ στην Α’ και Β’ Ογκολογική Κλινική στο ΕΑΝΠ Μεταξά συνολικά υπηρετούν 5 ειδικευμένοι αντί των 12. Χαμηλόμισθοι σε μια ατμόσφαιρα παρακμής των νοσοκομείων, παλαιοί και νέοι ογκολόγοι είναι αναγκασμένοι να συμβιώνουν σε ένα ζοφερό κλίμα και εκεί δοκιμάζονται έντονα οι διαπροσωπικές σχέσεις, η ψυχοσυναλλαγή. Η αγωνία να κρατηθούν σε ένα ανεκτό επίπεδο αλληλοσεβασμού ως συν-αδελφοί απέχει πολύ από μια ειδυλλιακή εικόνα που περιγράφει στον πρόλογό του ο Ιρβιν Γιάλομ σε ένα βιβλίο του [1].
Όσον αφορά στην ψυχοσυναλλαγή με ασθενείς, τα πράγματα είναι καλύτερα, οι συχνές επισκέψεις δίνουν πολλές ευκαιρίες να διαλυθούν σύννεφα και να οικοδομηθεί, αν υπάρχει αμοιβαία διάθεση, μια αποδοτική ανθρώπινη σχέση που μπορεί να φθάνει και μέχρι την αντιστροφή των ρόλων, ασθενείς να θεραπεύουν ιατρούς .Ένα παράδειγμα προσέφερε η ομιλία του γνωστού θεωρητικού της ογκολογίας Larry Norton, που κινείται πλέον στην περιφέρεια της ογκολογίας, με τη διάλεξή του στο ASCO 2013 “How my patients made me a better doctor”.
1Εκεί που δεν τα βρίσκουμε καθόλου, καθώς δεν υπάρχει ούτε μια χαραμάδα για να γίνει ψυχοσυναλλαγή είναι με τους “έρημους κι απρόσωπους” εκπροσώπους φορέων που διαχειρίζονται την ογκολογία. Τί να πρωτοθαυμάσει κανείς: α) το Β’ Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καρκίνου 2011-2015, μια απλή έκθεση ιδεών χωρίς οικονομοτεχνική μελέτη β) το στοιχειωμένο Αρχείο Νεοπλασιών, για το οποίο κυκλοφόρησε μια νέα κουτσουρεμένη φόρμα καταγραφής, έγινε η προμήθεια των υπολογιστών, αλλά ακόμα μας λείπει το λογισμικό και γ) τα χιλιοειπωμένα, ανυπαρξία ογκολογικής περιφέρειας, ελληνικού NCI,NICE, ξενώνων καρκινοπαθών, έλλειψη ενιαίου οργανογράμματος για τα τέσσερα τουλάχιστον αντικαρκινικά νοσοκομεία του ΕΣΥ, τεράστια χρέη σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και ανύπαρκτο έλεγχο χρεώσεων, παρά την προσπάθεια νοικοκυριού με τη μηχανοργάνωση (συνταγογράφηση, ΚΕΝ) κα.
Είναι καιρός, μετά από 28 χρόνια λειτουργίας του ΕΣΥ να γίνει μια επανεκτίμηση της πορείας να επιβραβευθούν οι κατακτήσεις και να μειωθούν τα λάθη. Αυτό θα μπορούσε να αναλάβει μια εθνική επιτροπή, αντί να ανατεθεί στους εκπροσώπους της νέας Βαυαροκρατίας. Αντ’ αυτού κόβονται κορδέλες εγκαινίων σε ογκολογικά τμήματα (Σωτηρία, Μεταξά) με χρήματα φιλανθρώπων, και δεν κόβονται οι αλυσίδες που κρατούν φυλακισμένα 57 ογκολογικά κρεβάτια στο Μεταξά. Η προμήθεια του πρωτοποριακού BLES (αναίμακτη στεροτακτική βιοψία μαστού) με δωρεά του ιδρύματος Σ.Νιάρχου, δεν συμβαδίζει με την έλλειψη toner για τα φωτοτυπικά στο νοσοκομείο μας και θυμίζει την εποχή της Βαστίλης “αν δεν έχουν ψωμί, ας φάνε παντεσπάνι”.
Με όλα αυτά “δεν ξέρω τί θα πούμε στα παιδιά, που έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα”, δηλαδή στους 60 επιλεγμένους φοιτητές απ’ όλη την Ελλάδα που η Task Force του Πανεπιστημίου Κρήτης διάλεξε να ενημερώσει για την ογκολογία. Στο τέλος θα τους δείξουμε και θα σχολιάσουμε την ταινία “Μεταξά, ακούγοντας το χρόνο” και ως αντίδωρο θα μας παίξουν το ψυχόδραμα του Αρκά “Εχθροί εξ’ αίματος”. Τελικά δεν είμαστε και τόσο περήφανοι για το τί τους παραδίδουμε αλλά “την άνοιξη αν δεν τη βρεις, τη φτιάχνεις” (Οδ. Ελύτης).
1.Ιρβιν Γιάλομ, Όταν έκλαψε ο Νίτσε μτφρ. Ευαγ. Ανδριτσάνου, Γιάν. Ζέρβα, Εκδόσεις Άγρα, 2000
Νικόλαος Καρβούνης
